سردرد دارید؟ برق را امتحان کنید

مجید جویا
کاترین که به مدت 6 سال سردردهای خوشه‌ای را تجربه کرده بود، می گوید: «مانند این بود که سیخ‌های داغ سرخ شده را در یک سمت صورتم فرو ببرند. تنها چیزی که می‌خواستم این بود که این درد تمام شود». اما نمی‌شد؛ هیچ کدام از داروهایی که او امتحان کرده بود، فایده نداشت.
او سال گذشته با این فکر که چیزی برای از دست دادن ندارد، داوطلب شرکت در یک تحقیق آزمایشی برای آزمودن یک وسیله دستی شد که با اعمال پالس‌های الکتریکی به گردن،عصب واگ (عصب ریوی- معدی) را تحریک می‌کند؛ این عصب شاهراهی است که مغز را با بسیاری از اندام‌های بدن از جمله قلب متصل می‌کند.
نتایج این آزمایش ماه گذشته در انجمن بین المللی سردرد در بوستن ارائه شد، و به رغم کوچک بودن ابعاد آزمایش، میزان موفقیت آن در بین اکثریت داوطلبان، سبب جلب توجه به آن شد. از میان 21 داوطلب، 18 نفر کاهش شدت و تناوب سردرد‌های خود را گزارش دادند، و با امتیاز دهی به آنها، پس از استفاده روزانه از این ابزار و هر گاه که احساس می‌کردند سردرد در حال آغاز شدن است، به طور میانگین کاهشی معادل 50 درصد را در شدت و دفعات سردرد اعلام کردند.
این اولین باری نبوده که از تحریک عصب واگ برای درمان استفاده شده؛ اما اولین باری است که برای انجام آن نیازی به عمل جراحی نیست. بعضی افراد مبتلا به صرع، یک ژنراتور کوچک در سینه خود کار گذاشته‌اند که سیگنال‌های منظم الکتریکی به عصب واگ می‌فرستد. به علاوه، شواهد روز افزونی وجود دارد که چنین تحریکی می‌تواند خیلی از بیماری‌های دیگر را نیز درمان کند، از سردرد گرفته تا سکته و احتمالا حتی آلزایمر.
این پژوهش تازه ادعا می‌کند که می‌توان بدون نیاز به جراحی، این عصب را از روی پوست تحریک کرد. بروس سایمون، نایب رئیس این پژوهش در شرکت الکتروکور، سازنده ابزارهای دستی در نیوجرسی، می‌گوید: «کاری که ما انجام دادیم یافتن راهی برای تحریک عصب واگ با یک سیگنال شبیه به آن، اما به روش غیر تهاجمی و از مسیر گردن بود. این یک راه ساده‌تر و کمتر تهاجمی برای تحریک این عصب است».
گمان می‌رود که سردردهای خوشه‌ای در نتیجه فعال شدن بیش از حد آن دسته از سلول‌های مغز ایجاد شوند که در پردازش درد سهم دارند. فرستنده عصبی گلوتامات که سلول‌های مغز را تحریک می‌کند، مظنون اصلی است. الکتروکور به این دلیل به سراغ عصب واگ رفت که تحقیقات پیشین نشان داده بود تحریک آن در افراد مبتلا به صرع، فرستنده‌های عصبی را که فعالیت مغز را با مشکل مواجه می‌کنند، آزاد می‌کند.
هنگامی که شرکت از یک نمونه کوچک‌تر دستگاه الکتروکور بر روی موش‌ها استفاده کرد، سطح گلوتامات و تحریک پذیری آنها در این مراکز درد کاهش یافت. دیگر تحقیقات نیز نشان داده‌اند که تحریک عصبی سبب آزاد شدن فرستنده‌های عصبی بازدارنده‌ای می‌شود که اثر گلوتامات را معکوس می‌کند.
سوال اصلی این است که آیا یک ابزار غیر کاشتنی می‌تواند واقعا سبب تغییر در شیمی مغز شود، یا این که شرکت کنندگان در آزمایش فقط در حال تجربه یک دارونما هستند. مایکل کیلگارد از دانشگاه تگزاس می‌گوید: «عصب واگ در عمق گردن قرار دارد، و چیزی که جریان را از روی پوست به داخل بدن بفرستد، فقط می‌تواند در همین حد اثر بگذارد». وی می‌افزاید که وقتی ولتاژ را بالا ببرید، خطر این به وجود می‌آید که ولتاژ اضافی فیبرهای عضلانی را تحریک کند و منجر به گرفتگی‌های دردناک عضلانی شود.
به گفته سیمون، داوطلبانی که از این ابزار استفاده کرده‌اند، هیچ گونه عوارض جانبی را گزارش نکرده‌اند. وی می‌افزاید که الکتروکور به زودی داده‌هایی را منتشر خواهد کرد که نشان از تغییر در فعالیت مغزی انسان‌ها پس از استفاده از این ابزار دارد. آزمایش‌های کنترل شده با دارونما نیز به زودی آغاز خواهند شد.
اکنون نزدیک به یک سال است که کاترین از این دستگاه استفاده می‌کند و دچار هیچ عارضه جانبی نشده است. خودش می‌گوید: «من الان دوباره می‌توانم مانند یک انسان سالم زندگی کنم