آیا تکنولوژی سبب کندی ذهن یا افزایش بهره هوشی می‍‌‎شود؟

پیدایش تکنولوژی در زندگی بشر سبب ایجاد تغییر و تحولاتی بنیادی را در شیوی زندگی او و نحوه استفاده از ابزار ایجاد کرده است. به‌عنوان مثال با تلفن همراه هوشمندی که در دست دارید می‌توانید یک ویدیو تهیه کرده و آن را به سراسر جهان ارسال کنید، با برنامه‌های مسیریابی درون شهر بچرخید و از سفر خود لذت ببرید و هزاران کار دیگر که قادر هستید تا با گوشی خود انجام دهید.

اگر فعالیت‌های بالا را از قالب تکنولوژی خارج کنیم خواهیم دید هریک از آنها نیازمند داشتن تخصص و تجربه لازم برای انجام است برای ساخت یک فیلم ابتدا شخص موردنظر باید دوربینی پیشرفته تهیه کرده و سپس مراحل آموزش کار کردن با آن را فراگیرد سپس با جمع‌آوری تیمی مناسب اقدام به ساخت و توسعه فیلم نماید؛ اما تکنولوژی مشکلات را حل نموده و سبب شده تا برای انجام یک کار نیازی به یادگیری جزئیات دقیقی در مورد آن نباشد. از بعد تاریخی قضیه تکنولوژی از طرفی باعث تنبلی و گنگ شدن ما در مورد حل مسائل و از طرف دیگر سبب آسان شدن کارها و بهبود هوش و خلاقیت ما شده است.

دانش تخصصی

تکنولوژی سبب شده تا کارها را بیش از پیش آسان‌تر انجام دهیم اما وابستگی ما به فناوری به حدی رسیده که در بعضی زمینه‌ها زندگی بدون آن طاقت‌فرسا خواهد بود. تنها وجود ابزارآلات فنّاورانه کافی نیست بلکه افراد در زمینه موردنظر به کسب مهارت و تخصص بپردازند تا از فناوری در بهترین شیوه ممکن بهره ببرند.

در این میان باید به تفاوت میان تجربه و تخصص اشاره نمود چراکه تفاوت‌های عمده‌ای میان این دو تئوری وجود دارد. بنابر گفته آدام اسمیت تخصص افراد را قادر می‌سازد تا به نیروی کاری بسیار موثر و مفید تبدیل گردند اما داشتن صرفا تجربه در یک کار سبب شده تا فرد به‌شدت به سایر انسان‌ها وابسته باشد چراکه فقط مهارت موردنظر را از راه تجربه و آزمایش کسب کرده نه از طریق آموزش‌های تخصصی.

این موضوع بسیار حائز اهمیت است تا جایی که استفاده در محل درست از نیروی کار متخصص سرنوشت یک ملت را رقم خواهد. یکی از دلایل پیروزی ایالات متحده آمریکا در جنگ جهانی دوم استفاده از افراد متخصص در پشت جبهه‌های جنگ بود تا اینکه آنها را از دم توپ و گلوله بگذراند. این امر سبب شد تا افراد ماهر و متخصص در زمینه تولید ابزارآلات جنگی در پشت جبهه‌ها به تجهیز و تقویت نیروی نظامی پرداخته و افراد آموزش دیده در مناطق جنگی در صف مبارزان قرار بگیرند.

در حالت کلی می‌توان گفت بهره‌گیری از تکنولوژی و فناوری سبب تسریع در انجام کارها شده ولی از سوی دیگر چون دخالت مستقیم انسان در انجام کارهای را کاهش می‌دهد سبب شده تا درگیری فکر و ذهن کمتر شده و درنهایت به ‌کندی ذهن منجر شود!

ساخت ماشین‌ابزار در جهت آسودگی ما

ترکیب مهارت‌های انسانی با کاربردهای ماشینی پدیده‌ای به نام “blackboxing” را به وجود می‌آورد. دلیل نام‌گذاری این پدیده این است که اپراتور انجام دهنده کار را از دید کاربر پنهان می‌سازد به‌عنوان مثال هنگامی‌که شما با یک دستگاه اندازه‌گیری فشارخون کار می‌کنید عملیات اندازه‌گیری را مشاهده نمی‌کنید و در عوض نتیجه نهایی کار را می‌بینید که توسط پروسه‌هایی خاص انجام شده‌اند.

قرارگیری تخصص در ماشین‌ها و ابزارهای فنّاورانه محدودیت‌های انجام کاری را از میان می‌برد، به‌عنوان مثال قرار گرفتن دفترچه راهنما در کنار راننده یک خودرو او را قادر می‌سازد تا با کمترین دانش فنی در زمینه خودرو قادر به تعمیر آن باشد.

تولید انبوه “blackboxing” ها سبب می‌شود تا کاربران استفاده‌های نامحدودی از آنها داشته باشند. به‌عنوان مثال داشتن گوشی‌های هوشمندی که قادر به تشخیص ضربان قلب یا اندازه‌گیری فشارخون هستند سبب شده تا میلیون‌ها نفر بتوانند از این دستگاه استفاده کنند در حالی تعداد افرادی که ممکن است نحوه کار با دستگاه قدیمی اندازه‌گیری فشارخون را بدانند بسیار کمتر است یا در رخ‌داده‌ای نه‌چندان خوشایندی مانند جنگ، تولید سلاح‌هایی مانند AK-47 سبب شده تا شخص کاربر بتواند به‌تنهایی بیش از ده‌ها نفر را از میان بردارد تا جایی که در جنگ‌های قدیمی جنگجویان با سلاح‌های سردی مانند چاقو یا نیزه توانایی کشتن تنها چند نفر را داشتند.

تکیه بیش‌ازحد بر تکنولوژی دردسرساز است

یکی از جنبه‌های منفی وابستگی شدید به تکنولوژی مختل شدن زندگی بشر در صورت اختلال در تکنولوژی است. بارها شاهد دردسرهای فراوان بشر در مواجهه با اختلالات تکنولوژی بوده‌ایم که این کاستی‌های فناوری گاهی پیامدهای بسیار ناگواری را در بر خواهد داشت.

جالب است بدانید یکی از روش‌های شناسایی کشتی‌ها و موانع دریایی موجود در آب‌ها استفاده از نقشه‌ها و دایره‌های مخصوص کشتی‌رانی است که البته این روش یکی از راه‌های سنتی انجام این کار است اما بااین‌وجود نیروی دریایی آمریکا هنوز هم برای آموزش کادر ناوها و کشتی‌های جنگی خود از شیوه بهره می‌برد تا در مواقع حملات سایبری به کشتی و قطع اتصال رادارها خدمه بتوانند با روش قدیمی دشمن را شناسایی کنند.

یا به‌عنوان نمونه‌ای دیگر، استفاده از ماشین‌ها حساب که یک ماشین محاسباتی به شمار می‌رود سبب شده تا سرعت بشر در محاسبه آمار و اعداد به شور چشمگیری افزایش پیداکرده و مدت‌زمان لازم برای انجام محاسبات کاهش یابد اما استفاده از همین ماشین کاربردی در مدارس سبب اسب دیدگی مهارت‌های اصلی و اساسی محاسباتی در دانش آموزان می‌شود.

در پایان باید گفت که نمی‌توان آثار مطلوب و مثبت تکنولوژی را در زندگی بشری نادیده گرفت چراکه وجود فناوری در زندگی سبب شده تا در وقت و هزینه انسان‌ها صرفه‌جویی گردد و منجر به استفاده بهینه از منابع طبیعی موجود شود اما به هر حال دارای کاستی‌ها و مشکلاتی است که همواره تلاش‌هایی در جهت بهبودی این نواقص انجام شده است.