بزرگ‌ترین دیوار جهان در چین، آن‌هم از جنس درخت!

چینی‌ها برای مقابله با روند بیابان‌زایی، می‌خواهند از یک تجربه تاریخی خود استفاده کنند: دیوار چین. از نتایج پژوهشی جدید چنین برمی‌آید که دیوار بزرگ سبز، (کمربند بزرگی از درخت‌ها که در امتداد بیابان‌های مناطق شمالی چین کاشته می‌شوند و احتمالاً بزرگ‌ترین پروژه مهندسی اکولوژیک کره زمین باشد) بتواند از عهده مأموریت خود برآید.

 مینگونگ تان از موسسه پژوهش‌های علوم جغرافیایی و منابع طبیعی در پکن می‌گوید: «در مقایسه با دیگر مناطق، پوشش گیاهی در منطقه دیوار بزرگ سبز بهبود یافته و طوفان‌های شن به میزان چشمگیری کاهش یافته‌اند». ولی پاسخ این پرسش را که آیا کاشت درختان می‌تواند راه حلی بلندمدت باشد یا تنها در کوتاه مدت مفید خواهد بود، تنها زمان مشخص خواهد کرد.

صحراهای گوبی و تاکلاماکان در شمال چین، بزرگ‌ترین کاسه شن آسیا هستند. طوفان‌هایی که در آن نواحی ایجاد می‌شوند، معمولاً پکن را در گردوغبار می‌پوشانند و حتی تا گرینلند هم می‌رسند. در سال 1978 / 1357، در تلاشی برای مهار بیابان، چینی‌ها شروع به کاشت درختان این دیوار کردند که نام رسمی آن «برنامه جنگلی کمربند حفاظتی سه شمال» بود. این برنامه قرار است تا سال 2050 / 1429 به اتمام برسد و در نهایت، بیش از 100 میلیون اصله درخت در کمربندی به طول 4500 کیلومتری کاشته خواهند شد که بیش از یک دهم کشور را پوشش خواهند داد. ولی نظریات در مورد موفقیت و شکست این پروژه هم‌سو نیست و زمین‌شناسان غربی عمدتاً نسبت به موفقیت آن بدبین هستند.

برخی از آن‌ها افزایش باران‌ها را مسبب کاهش طوفان‌های گردوغبار در شمال چین طی سه دهه گذشته می‌دانند. ولی تان و ژیوبین لی که دیگر نویسنده مقاله است، می‌گویند که تحلیل آن‌ها از داده‌های بارش، تصاویر ماهواره‌ای و مقدار طوفان‌های گردوغبار، در مجموع نشان می‌دهد که دیوار بزرگ سبز، دلیل اصلی بهبود وضعیت است.
در مناطق دور از دیوار، پوشش گیاهی و طوفان‌های شن با بارش‌ها کم و زیاد می‌شوند؛ اما در نزدیکی درختان، بین سال‌های 1981 / 1360 تا 1998 / 1377 که پایان دوره تحقیق بود، پوشش گیاهی افزایش یافته و طوفان‌های گردوغبار کم شده‌اند؛ و به گفته‌تان، روند بهبود از آن زمان تاکنون ادامه یافته است: «در بیشتر مناطق تحقیق، سرسبزی از سال 2000 / 1379 تا 2010 / 1389 روندی افزایشی داشته است. در کل در ناحیه شمالی چین، فکر می‌کنیم که محیط زیست در حال بهبود است. البته استثناهایی مانند مینکین در استان گانسو که محل پیوند صحراهای گوبی و تاکلاماکان است؛ وجود دارند. ولی این‌ها نواحی کوچکی هستند».

دو نفر از برجسته‌ترین منتقدین دیوار، یافته‌ها را زیر سؤال نمی‌برند، ولی می‌گویند که این تحقیق بیان کننده همه داستان نیست. هونگ ژیانگ از دانشگاه هاوایی در مانوا، می‌گوید که "روش تهاجمی چین در مواجهه با طبیعت" و به خصوص کاشت درختان در جایی که نباید به طور طبیعی رشد کنند، بالاخره شکست خواهد خورد. او می‌گوید: «ما به جای کنترل طبیعت، باید از آن پیروی کنیم». برخی اوقات این به معنای «اجازه دادن به شن‌ها برای حرکت آزادانه است».

دیوید شنکمن از دانشگاه آلاباما در توسکالوسا می‌گوید که معلوم نیست دیوار سبز تا کی دوام خواهد آورد: «نرخ مرگ و میر درختان کاشته‌شده چقدر است؟ وقتی آن‌ها بمیرند چه خواهد شد؟ و این درختان چه تاثیری بر علف‌ها و بوته‌های خاردار می‌گذارند، گونه‌هایی که می‌دانیم مقاوم‌ترین گونه‌ها در برابر خشکسالی هستند و در کنترل فرسایش خاک هم موثرتر هستند».

تان می‌پذیرد که مقامات مسئول نباید تنها بر افزایش درختان تمرکز کنند. «علف‌ها شاید در بیشترین مناطق شمالی چین، انتخاب بهتری باشند».

این دیدگاه جای دیگری هم بازتاب داشته است. اتحادیه آفریقا در نظر دارد که صحرای بزرگ آفریقا را هم با یک دیوار بزرگ سبز از درختان محصور کند، ولی دانشمندان دانشگاه مک‌گیل در مونترآل کانادا، در ماه اکتبر / مهر گزارش دادند که علف‌ها و بوته‌های خار سریع‌تر رشد می‌کنند و می‌توانند موثرتر باشند.

در چین درختان بیشتری در راه‌اند: در ماه گذشته، دولت اعلام کرد که با همکاری سازمان ملل 1.3 میلیارد اصله درخت دیگر را در راستای جاده ابریشم خواهد کاشت.