کلیه به قیمت پراید

«آزمایش‌های کلیه و سونوگرافی کلیه‌ام را برای پیوند انجام د اده‌ام و به من گفته‌اند مشکلی ندارم. قیمت کلیه در انجمن حمایت از بیماران کلیوی شش میلیون تومان است اما مدنظر من هشت میلیون تومان است البته بالاتر قیمت داده بودم به‌خاطر عجله‌ام قیمت را به هشت میلیون کاهش دادم.» حسین، فروشنده 25ساله کلیه است که می‌گوید این روزها در همه جای تهران آگهی فروش کلیه می‌بینیم. کوچه کلیه تنها یک کوچه از تهران نیست که مردم کاملا با آن آشنا هستند. به‌جرات می‌توان گفت حالا تهران از کوچه کلیه تبدیل به شهر کلیه شده است. از بیمارستان لبافی‌نژاد، هاشمی‌نژاد و مرکز اهدا و شاید خیلی از کوچه و خیابان‌های دیگر شهر که عبور کنیم ممکن است با آگهی فروش کلیه مواجه شویم، این آگهی‌ها معلوم نیست که واقعا کسانی هستند که نیاز به کلیه دارند یا مشکل مالی دارند که کلیه خود را به فروش می‌رسانند، می‌توان گفت بیشتر آنها دلالانی هستند که در نقاب بیمار مخفی شده‌اند و مردم را برای رسیدن به پیوند کلیه دچار مشکل می‌کنند.

حسین با گروه خونی B مثبت که متقاضی اهدای کلیه است، می‌گوید. برای اهدای کلیه از طرف انجمن حمایت از بیماران کلیوی بروکراسی زیادی وجود دارد چیزی حدود دو تا سه ماه زمان می‌برد. عباس غلامی 22 ساله می‌گوید: «شاید روزی فکرش را هم نمی‌کردم که دست به فروش کلیه‌ام بزنم اما حالا آنقدر گرفتارم که مجبور به این کار شده‌ام من اگر گرفتار نبودم اصلا خودم را ناقص نمی‌کردم. گروه خونی‌ام O منفی است و آزمایش سونوگرافی کلیه و خونم، هر دو سالم است. کلیه‌ام مثل ساعت کار می‌کند.» وی می‌افزاید: هزینه آن را دولت شش میلیون می‌گوید. من زیر 10 میلیون تومان نمی‌فروشم. ارزش ندارد فردی که دارد خودش را ناقص می‌کند ولی مشکلش هم حل نشود. کار بیهوده است.»

خرید و فروش کلیه در ایران امری مخفی نیست اما مساله مهم این است که در کنار بازار قانونی خرید و فروش کلیه که پس از تصویب قانون اهدا از زنده در کشور رایج شد بازار سیاه کلیه هم به وجود آمد که علاوه بر مبالغ آشکار و ثبت شده، مبالغ گزاف دیگر به‌عنوان خرید کلیه بین‌دهنده و‌گیرنده و البته دلال واسطه رد و بدل می‌شود که گاه از 20 میلیون تومان هم فراتر می‌شود.

مرتضی 26 ساله می‌گوید: «کلیه‌ام با گروه خونی AB مثبت سالم است. قیمت مدنظر من 15 تا 16 میلیون تومان است و پایین‌تر هم نمی‌آیم.» وی‌ می‌افزاید: من هم گرفتار هستم. البته زیاد نمی‌خواهم قیمت را بالا ببرم. بالاخره وقتی مشکلات اقتصادی این اندازه به همه فشار می‌آورد، خب من هم مجبور می‌شوم دست به این کار بزنم. مرتضی در ادامه در واکنش به‌سوال من که مگر چه مشکلی داری که این اندازه روی قیمت حساس هستی، می‌گوید: اگر شما هم قرار بود تا هفته آینده با توجه به مشکلات مسکن صاحبخانه وسایلت را وسط کوچه بریزد و بچه شش ماهه‌ات آواره می‌شود قطعا همین کار را می‌کردی.»

خب این از آن لحظاتی بود که واقعا جوابی برای مرتضی نداشتم. به او لبخند سردی تحویل دادم و به ادامه کارم پرداختم. آمارها نشان می‌دهد حدود 42 درصد گروه خونی مردم A و B، حدود 9 درصد گروه خونی AB و 42 درصد گروه خونی O دارند و به‌نظر می‌رسد با توجه به کمبود برخی گروه‌های خونی قیمت کلیه‌دهنده نیز تغییر می‌کند. برای پی بردن به صحت این حرف‌ها فقط کافی است که یک روز سر به مرکز اهدا یا بیمارستان هاشمی‌نژاد بزنید به‌راحتی با تمام آنها آشنا می‌شوید. تمام مردمی که آنجا هستند برای خودشان یک پا دکتر و البته دلال هستند در امور کلیه، براین اساس اهداکنندگان کلیه با گروه خونی B و A مثبت بین 8 تا 10 میلیون تومان پول مطالبه می‌کنند، کلیه با گروه خونی O مثبت هم همین حدود معامله می‌شود و قیمت کلیه با گروه خونی AB مثبت که کمیاب‌تر است به 15 تا 16 میلیون تومان می‌رسد و البته گاهی تا 20 میلیون تومان هم خرید و فروش می‌شود. نکته جالب حرف‌های بعضی از دلالان این است که همانند مشاوران املاک جا برای چانه‌زدن و تخفیف هم دارد. برای اینکه بتوانم این مساله را باور کنم تصمیم گرفتم تا با یکی از این شماره‌ها تماس بگیرم.

چند شماره مختلف را نگاه کردم، اکثرا با پیش شماره‌های 0919 یا ایرانسل بودند، همین‌طور که فکر می‌کردم، پسرک جوانی از کنار من رد می‌شد، آرام به من گفت که از این لیست پایین شماره انتخاب کن اینها بهتر پاسخگو هستند. شماره‌یی را انتخاب کردم و تماس گرفتم. بعد از یکی، دو بوق گوشی را برداشت. گفتم: خسته نباشید برای این آگهی کلیه زنگ می‌زنم. /می پرسد: فروشنده‌یی یا خریدار؟/گفتم: چطور؟ مگه فرقی هم دارد؟/گفت: اگر خریداری که قیمت بدهم توافق کنیم تا به فروش برسد اگر هم فروشنده‌یی که خب می‌شنوم بگو. / با اینکه به طرز عجیبی تعجب کرده بودم و شاید اصلا نمی‌دانستم که باید چه چیزی بپرسم، گفتم: چه گروه خونی داری؟/ گفت: هر چی بخوای دارم. ولی O منفی گرونتره. / از چند نفر قبل از او درباره گروه‌های مختلف خونی اطلاعاتی به دست آورده بودم، گفتم: من شنیده بودم که AB گرونتره، شما که چیز دیگری می‌گویی/ خیلی آرام از پشت تلفن خندید و گفت: معلومه که تا حالا اصلا زنگ نزدی، ایرادی نداره برات توضیح می‌دهم. ببین فرق عمده‌یی ندارند با هم، نهایتا دو تا چهار میلیون اختلاف است./ جوری درباره دو تا چهار میلیون حرف می‌زد که خبر نداشت مردی برای همین دو میلیون می‌خواهد کلیه بفروشد تا اسباب و بچه شش ماهه‌اش آواره نشوند. پرسیدم: چرا گرونتره؟/ خب برای اینکه کمیاب تره.

قنبر 32 ساله می‌گوید: با هشت میلیون تومان مشکل من حل نمی‌شود. می‌خواهم همین 9 میلیون را بدهم وام بگیرم تا مشکلم حل شود. فردی از طریق انجمن حمایت از بیماران کلیوی اقدام کرده بود، راضی بود تا 10 میلیون هم بدهد ولی چون از طرف انجمن اقدام کرده بود قبول نکردم چرا که مراحل اهدای کلیه در انجمن طولانی است. اگر کلیه را بفروشم و بتوانم از بانک هم وام بگیرم تا حدود زیادی مشکلم برطرف می‌شود. البته شنیده‌ام که برخی بیمارستان‌های خصوصی تا 20 میلیون هزینه پیوند کلیه می‌گیرند.

مهم‌ترین وظیفه کلیه‌ها برداشت مواد زاید از خون و بازگرداندن خون تصفیه‌شده به بدن است. هر دقیقه حدود یک لیتر خون (یک پنجم خونی که توسط قلب پمپ می‌شود) از طریق سرخرگ کلیوی وارد کلیه‌ها می‌شود. پس از اینکه خون تصفیه شد خون تصفیه شده از طریق سیاهرگ‌های کلیوی به بدن باز می‌گردد. کلیه‌ها همچنین آب بدن را تنظیم می‌کنند، مواد زاید را برداشت می‌کنند و هورمون‌های مورد نیاز بدن را می‌سازند. از حدود 20 سال پیش که قانون اهدای کلیه از زنده در کشور ما به تصویب رسید تاکنون بیش از 16 هزار نفر در کشور پیوند کلیه گرفته‌اند و سالانه حدود هزار و 500 نفر از این طریق از رنج دیالیز رها می‌شوند.

بر این اساس اهداکنندگان کلیه به صورت عرفی مبلغی به ازای کاری که انجام می‌دهند از‌گیرنده دریافت می‌کنند که این میزان تا حدود پنج میلیون تومان پذیرفته شده است اما بازار کاذب خرید و فروش کلیه این هزینه را برای گروه‌های مختلف خونی تغییر

داده و تا مرز 20 میلیون تومان و گاه بیشتر کشانده است.

خیلی از مردمی که به‌ویژه از شهرستان‌ها مسیرهای سختی را طی کرده بودند و به تهران آمده بودند قصد نداشتند که توسط دلال این کار را انجام دهند اما از فرآیند سخت و بسیار طولانی اهدا ناراضی بودند و از اینکه مسوولان رسیدگی نمی‌کردند تصمیم به معامله با دلال‌ها گرفتهبودند.

علی اصغر 42 ساله به ما گفت: «نزدیک به دو سال است که به من می‌گویند اسم شما در لیست هست و هنوز نوبت به شما نرسیده، اما خب من واقعا بیشتر از این نمی‌توانم منتظر بمانم. واقعا هیچ کسی دوست ندارد که با این دلالان که هیچ چیزی نمی‌فهمند طرف شود ولی برخورد خود مسوولان باعث می‌شود تا ما به دلالان پناه ببریم. از دو سال پیش تا امروز که تصمیم به این کار گرفته‌ام روزهای سختی را می‌گذرانم.

دو سال پیش ورشکست شدم و حالا با قرض زندگی می‌کنم.

راهی به جز فروش کلیه برای من نمانده است در این دوسال چندبار خواستم از تصمیم خود منصرف شوم اما خب واقعا هیچ راهی جز این کار برایم باقی نمانده است.»

به قول یکی از محلی‌های کوچه فرهنگ حسینی دیواری اینجاست که آخرین امیدها روی آن نوشته می‌شود، یعنی کسانی که به هر روشی نتوانسته‌اند کلیه بخرند یا بفروشند یا در لیست‌های چند ساله مانده‌اند روی این دیوار می‌نویسند.

رضا 38 ساله در نزدیکی‌های بیمارستان هاشمی‌نژاد آخرین نفری است که با او گفت‌وگو می‌کنم. رضا نزدیک به سه ماه است که دیالیز می‌شود و به‌شدت مشکل مالی دارد او دیگر نمی‌تواند هزینه‌ درمان خودش را بپردازد، نزدیک به یک سال است که در لیست اهداست و خبری از کلیه برای او نمی‌شود، رضا به ما گفت: «با چند دلال هم صحبت کرده‌ام اما خب خودم خنده‌ام می‌گیرد من حتی نمی‌توانم هزینه‌های دیالیز را بدهم دیگر چه برسد به خرید کلیه، شرایط طوری شده است که واقعا نمی‌دانم باید چه تصمیمی بگیرم، حتی قرص‌ها هم بسیار گران شده است.»

این مردمی که حرف‌هایشان را خواندید و این دلالان کلیه همه بخشی از این شهر هستند یا بهتر است بگوییم مردم ایران هستند.

وقتی در یک کوچه از تمام ایران آمده‌اند تا برای ادامه زندگی خودشان کلیه بفروشند یا گروهی برای ادامه زندگی کلیه خریداری کنند نشان می‌دهد که مساله شاید بیشتر از اینها باید بررسی و پیگیری شود. تهران شهر کلیه است، شهری که در تمام موارد از جمله سلامت در بین شهرهای جهان رتبه و جایگاه خوبی ندارد حالا چند سالی است که گرفتار خرید و فروش غیرقانونی کلیه هم شده است.

اینکه مسوولان چه زمانی برای این مساله فکر اساسی می‌کنند هنوز برای مردم مشخص نیست و خیلی از مردم از فرآیند قانونی خرید و فروش هم ناراضی و پشیمان هستند.