شمارش معکوس برای سخت ترین زمستان صنعت گاز/ مصرف ایران از اتحادیه اروپا فراتر رفت

هما کبیری: روزی که بیژن نامدار زنگنه پس از 8 سال بار دیگر وارد طبقه پانزدهم ساختمان وزارت نفت شد، پیش از هر چیز به زمستان امسال اشاره کرد و تامین سوخت زمستانی. همین موضوع موجب شد تا کمیته رسیدگی به سوخت‌رسانی در زمستان سال جاری بلافاصله در وزارت نفت تشکیل شود تا زمستان 92 بار دیگر خاطره زمستان سخت 86 را تکرار نکند. به نظر می‌رسد تاکیدهای وزیر نفت با گوشزدهایی از گوشه و کنار روبه‌رو شد تا اینکه او جمله «زمستان امسال مشکلی در تامین سوخت نخواهیم داشت» را جایگزین «نگران تامین سوخت زمستانی هستم» کند.

اما با ورود اولین جبهه هوای سرد در روزهای پایانی آذرماه و مصرف 415 میلیون مترمکعبی گاز در بخش تجاری و خانگی، شرکت ملی گاز را بر آن داشت تا بلافاصله بیانیه‌ای صادر کرده و درخواست صرفه‌جویی در مصرف گاز را رسانه‌ای کند تا در روزهای سرد زمستان قطعی گاز دامن بخشی از مصرف‌کنندگان گاز طبیعی را بگیرد. این در حالی است که مدیرعامل شرکت ملی گاز از صدور بخشنامه‌ای توسط معاون اول رئیس جمهور به تمامی وزارت‌خانه‌ها و اداره‌های دولتی مبنی بر خاموش کردن سامانه‌های گرمایشی و شوفاژ خانه‌ها در ساعات تعطیلی اداره‌ها خبر داد.

وزیر نفت نیز اعلام کرده که زمستان 92 سخت‌ترین زمستان صنعت گاز در تامین سوخت است و درخواست صرفه‌جویی مصرف گاز را رسانه‌ای کرده است. این در حالی است که زنگنه وقتی برای نخستین بار بعد از 8 سال وارد عسلویه شد، اعلام کرد که در 8 سال گذشته اتفاق خاصی در این منطقه برای بهره‌برداری بیشتر از فازهای پارس جنوبی نیفتاده و فاز جدیدی به بهره‌برداری نرسیده است.

بر اساس این گزارش، آخرین فازهای به بهره‌برداری رسیده پارس جنوبی –به جز افتتاح نمایشی فازهای 15 و 16 در واپسین روزهای دولت دهم- فازهای 9 و 10 بود که در اسفندماه 89 به بهره‌برداری رسید اما تا دو سال بعد از آن هنوز گاز فازهای 6 و 7 و 8 به پالایشگاه نیمه کاره آن تزریق می‌شد و مدت‌ها طول کشید تا بخش دریایی آن به طور کامل وارد مدار تولید شود. البته هنوز هم نیروهای شرکت نفت و گاز پارس در فازهای 9 و 10 حضور دارند که حاکی از عدم تکمیل واقعی این پروژه دارد.

 مصرف گاز ایران معادل کل مصرف کشورهای عضو اتحادیه اروپاست

رکور مصرف گاز در زمستان 91، در دهمین روز آذرماه با مصرف 480 میلیون مترمکعبی گاز رقم خورد که 350 میلیون مترمکعب آن در بخش خانگی و تجاری مصرف شد. مصرف 425 میلیون مترمکعبی گاز در سال 92 همان اتفاقی است که وزیر نفت پیش از این درباره آن ابراز نگرانی کرده بود. به عقیده برخی کارشناسان، مصرف روزانه گاز ایران معادل کل کشورهای عضو اتحادیه اروپاست و همین امر است که شدت مصرف انرژی را در ایران افزایش داده است.

در همین رابطه، حمیدرضا عراقی مدیرعامل شرکت ملی گاز آبان ماه امسال با بیان اینکه برای زمستان سال‌جاری نیاز به گاز کشور برای تامین سوخت تمامی مشتکان خانگی، تجاری، صنایع، نیروگاه‌ها و صادرات روزانه بیش از ۷۰۰ میلیون مترمکعب در روز است، اعلام کرده بود: با احتساب واردات گاز از ترکمنستان ظرفیت پالایش گاز کشور حدود ۵۰۰ میلیون مترمکعب در روز است.

بنابراین 200 میلیون مترمکعب اختلاف میان تولید و مصرف گاز باید با قطع گاز نیروگاه‌ها و صنایع و استفاده از سوخت مایع جبران شود. اتفاقی که به گفته مدیرعامل شرکت توانیر، هزینه تعمیرات اساسی نیروگاه‌ها را چند برابر می‌کند.

ظرفیت تولید گاز از فازهای پارس جنوبی به طور متوسط روزانه بیش از ۱۲میلیون مترمکعب نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش یافته، اما این رقم در برابر افزایش مصرف گاز رقم قابل توجهی نیست که بتوان به آن تکیه کرد.

مسعود حسنی مدیرعامل مجتمع گازی پارس جنوبی هفته جاری از افزایش ظرفیت تولید پالایشگاه‌های پارس جنوبی به بیش از ۳۰۰ میلیون مترمکعب در روز خبر داده است.

از این رو با بهره‌برداری از اولین ردیف شیرین سازی گاز طبیعی در پالایشگاه فاز ۱۵ و ۱۶ پارس جنوبی، ظرفیت تزریق گاز شیرین و پالایش شده به شبکه سراسری حدود ۱۰ تا ۱۲ میلیون مترمکعب در روز افزایش یافته است. علاوه بر این از ابتدای سال جاری تاکنون با اجرای طرح‌های رفع گلوگاه‌های تولید، ظرفیت پالایش گاز در پالایشگاه‌های هاشمی نژاد، سرخون و قشم، فجرجم و پارسیان هم نسبت به مدت مشابه سال گذشته نه تنها کاهش نیافته که افزایش هم داشته است.

این در حالی است که در کنار افزایش ظرفیت پالایش گاز، با تثبیت ظرفیت واردات گاز از ترکمنستان و بهره‌برداری از طرح ذخیره سازی گاز در سراجه قم ظرفیت بیشتری برای پالایش و انتقال گاز در اختیار شرکت ملی گاز ایران قرار دارد.

اما نکته قابل توجه در زمینه مصرف گاز در کشور این است که طبق سند چشم‌انداز 1404، باید تولید گاز ایران به 1000 میلیون مترمکعب در روز برسد و ایران باید در زمینه صادرات گاز، در وضعیت خوبی قرار داشته باشد. اما در حال حاضر، سهم ایران در بازار صادرات گاز نزدیک به صفر است و مصرف گاز بخش تجاری و خانگی آن روزبه‌روز بیشتر می‌شود. این در حالی است که گاز طبیعی که به عنوان خوراک تعداد زیادی از مجتمع‌های پتروشیمی مزیت رقابتی ایران در مقایسه با کشورهای منطقه بود، به طور کامل در اختیار مجتمع‌ها قرار نمی‌گیرد و ایران نه تنها در صادرات گاز طبیعی ناکام می‌ماند، بلکه ممکن است با گذشت زمان و افزایش مصرف داخل، بازار محصولات پتروشیمی را نیز از دست بدهد.
به نظر می‌رسد گاز می‌تواند نقش موثری در راه‌اندازی و توسعه صنایع  و تولید و صادرات برق داشته باشد که به جای این، در اجاق منازل و بدون ایجاد هیچ ارزش افزوده‌ای سوخته می‌شود. پیدا کردن راهکاری برای این موضوع، شاید دولت را از بسیاری از مشکلات نجات دهد.