دروغ بزرگ ۵ شهریور را باور نکنید!

 ۱۱ سال است که ای‌میلی با این مضمون بین کاربران ایرانی در گردش است: «در شامگاه پنجم شهریور، مریخ آن‌قدر به زمین نزدیک خواهد شد که به بزرگی ماه در آسمان دیده می‌شود و در این شب، دو ماه در آسمان خواهد درخشید». در برخی موارد، حتی از برخورد مریخ به ماه و وقوع شق‌القمر صحبت شده و ادعا شده که چنین پدیده‌ای هر چند هزار سال یک بار اتفاق می‌افتد.

صدالبته که این شایعه بی پایه و اساس است. سیاره مریخ نصف زمین قطر دارد و مدارش به دور خورشید طوری است که در نزدیک‌ترین حالت 55 میلیون کیلومتر با زمین فاصله دارد. این درحالی است که ماه که قطرش یک‌چهارم زمین است، در 400هزار کیلومتری سیاره مادری واقع است. بنابراین برای آن‌که مریخ به اندازه ماه در آسمان زمین دیده شود، باید هفتاد بار به زمین نزدیک‌تر شود که چنین اتفاقی جز بر اثر برخوردی عظیم امکان‌پذیر نیست! تصویر آغاز این مطلب، مقایسه ابعاد ظاهری این دو جسم سماوی را از نگاه ناظران زمینی نشان می‌دهد. 

ریشه این شایعه در اتفاقی است که شهریور 1382 / آگوست 2003 روی داد. گردش زمین و مریخ به دور خورشید طوری است که این دو سیاره هر 26 ماه یک‌بار روی یک خط و یک جهت از خورشید قرار می‌گیرند. این رویداد مقابله نام دارد و سبب می‌شود مریخ نه تنها به درخشان‌ترین و بزرگ‌ترین حالت در آسمان زمین دیده شود، که همانند ماه بدر با غروب خورشید طلوع کند و به هنگام طلوع خورشید در آسمان غروب کند.

از آن‌جاکه مدار مریخ برخلاف مدار تقریبا دایروی زمین بیضوی است، فاصله زمین و مریخ در مقابله‌ها فرق می‌کند. هر 15 سال یک بار، مقابله مریخ و زمین در نزدیک‌ترین فاصله یعنی 55 میلیون کیلومتری روی می‌دهد و مقابله بزرگ مریخ اتفاق می‌افتد که سبب می‌شود سیاره سرخ نیز به بزرگ‌ترین و درخشان‌ترین حالت ممکن دیده می‌شود. اما حتی در این شرایط هم مریخ با چشم غیرمسلح جز نقطه‌ای درخشان دیده نمی‌شود، جسمی نورانی به رنگ سرخ/زرد که باز هم 3 تا 4 برابر از سیاره ناهید کم‌نورتر است و فقط با تلسکوپ یا دوربین‌های دوچشمی است که می‌توان قرص این سیاره، کلاهک‌های سفید قطبی و برخی عوارض سطح آن را مشاهده کرد.

آخرین بار، در شهریور 1382 بود که مقابله بزرگ مریخ اتفاق افتاد و بار دیگر می‌توان در شهریور 1397 (۴ سال دیگر) شاهد آن بود.

این شب‌ها اوضاع مریخ چطور است؟‌
این شب‌ها می‌توانید سیاره مریخ را پس از غروب آفتاب در افق جنوبی خود ببینید که به همراه سیاره زحل در ارتفاع کمی از افق قرار گرفته‌اند. این دو جسم (زحل پرنورتر به رنگ زرد و مریخ کم‌نورتر به رنگ سرخ) در صورت فلکی میزان قرار دارند و در فاصله نه‌چندان دوری از آنها در سمت چپ، ستاره سرخ‌رنگ قلب‌العقرب را می‌توانید ببینید.

هم‌چنین فراموش نکنید که هنگام گرگ‌ومیش بامداد به افق شرق بنگرید و سیارات مشتری (کم‌نورتر) و ناهید (پرنورتر) را در کنار یکدیگر در ارتفاع پایینی از افق شرق ببینید. مقارنه سیارات پرنور ناهید و مشتری اتفاقی است که هر ۱۳ سال یک‌بار رخ می‌دهد و حیف است که آن‌را از دست بدهید.