وایبر در خدمت خرده‌فروشی

 اپلیکیشن کوچکی که به دلیل قابلیت‏هایش در تماس‏های صوتی و تصویری و ارسال پیام‏های متنی از طریق اینترنت در همه نقاط جهان و از جمله ایران بسیار مورد توجه قرار گرفته است. این اپلیکیشن که در زمره پیام‏رسان‏های موبایلی به شمار می‏رود ماهانه حدود ۱۰۰ میلیون کاربر فعال دارد و در کنار دیگر رقبایش از جمله واتس‏اپ به یکی از کاربردی‏ترین برنامه‏های مورد استفاده کاربران تبدیل شده است. با این حال این اپلیکیشن و دیگر برنامه‏های پیام‏رسان موبایلی مانند Line و تانگو از طرف برخی از اعضای کمیته فیلترینگ نامناسب تشخیص داده شده‏اند و حتی چند ماه قبل بر سر فیلتر کردن یا نکردن آنها بحث پرسروصدایی ایجاد شد که سرانجام با وساطت رئیس‌جمهور جلوی مسدود‏شدن آنها گرفته شد و موضوع برای تعیین سیاست‏گذاری کلان شبکه‏های اجتماعی به شورای عالی فضای مجازی سپرده شد.

با این حال نامه محسنی‏اژه‏ای قائم مقام قوه قضائیه به وزارت ارتباطات و تعیین ضرب‏الاجل یک ماهه برای این موضوع باردیگر موضوع را به بحث اول رسانه‏ها تبدیل کرده است و این در حالی است که وایبر در این مدت احتمالا نفوذ بیشتری در جامعه ایجاد کرده و افراد بیشتری از آن استفاده می‏کنند. تغییرات وایبری بسیاری از رسانه‏ها طی ماه‏های اخیر ضعف‏های شبکه‏های اجتماعی از جمله وایبر را مورد توجه قرار داده‏اند. از ضعف‏های امنیتی گرفته تا بحث‏های مربوط به سرقت اطلاعات کاربران (که البته کم و بیش در مورد همه سایت‏های و سرویس‏های بزرگ اینترنتی گفته می‏شود) اما شاید بهتر است در این مطلب به دلایل نفوذ وایبر در جامعه بپردازیم موضوعی که به نیاز ارتباطی جامعه هم مرتبط است. با گسترش اینترنت روی موبایل و همچنین افزایش گوشی‏های هوشمند در جوامعی چون ایران حالا روش‏های مقرون به صرفه‏تر از تماس‏های صوتی و پیامک از طریق اپراتورها مورد نیاز جامعه است و هر دو اپلیکیشن واتس‏اپ و وایبر توانستند از این موج تقاضا به بهترین وجه استفاده کنند، اما این شبکه‏ها تنها به دلیل کاهش هزینه تماس‏ها محبوب نشده‏اند بلکه امکان ایجاد گروه‏هایی از افراد با علاقه‏های همسو مهم‌ترین مزیت این شبکه‏ها شده است. چند هفته قبل نایب رئیس اتاق بازرگانی گفت که بسیاری از فعالان بازرگانی کشور از طریق وایبر ارتباط سریع و مستقیمی بین یکدیگر ایجاد کرده‏اند و این باعث کاهش هزینه‏های بنگاه‏های کوچک شده است. جلال پور گفته بود: بسیاری از صاحبان مشاغل در شهرها و مناطق مختلف تنها با گرفتن عکس از محصول مورد نظر و گذاشتن آن در محیط وایبر پیگیری وضعیت آن را با سرعت بالا و هزینه کم انجام می‌دهند، در صورتی که برای انجام چنین زیرساختی در کشور باید ماه‌ها زمان و هزینه بسیاری را صرف می‌کردیم. به گفته وی، نگاه به فضای مجازی و فناوری اطلاعات در سرعت رشد اقتصاد کشور بسیار تاثیرگذار است. ایران هم باید از این فناوری‌ها بهره‌مند شود. ما باید با سرعت و جدیت خلأها و کمبودها را جبران کنیم. از گپ و گفت تا کاربرد واقعیت این است که شبکه‏های اجتماعی موبایلی ابتدا مورد استفاده‏های گپ و گفت عادی و روزمره کاربران قرار می‏گیرد، اما حالا و با فراگیر شدن این ابزار قابلیت‏های دیگری هم به آن اضافه شده، به طوری که حالا بسیاری از فروشندگان هم در بازار از وایبر بهره می‏گیرند. محسن بهنامی یکی از فروشندگان بازار کامپیوتر در مورد استفاده از وایبر به «دنیای اقتصاد» می‏گوید: ‏از طریق وایبر ما به طور لحظه‏ای در جریان قیمت‏ محصولات یا ورود محصولات جدید به بازار قرار می‏گیریم و این کار هزینه‏های زیادی را از ما کاهش داده چون قبلا مجبور بودیم به ازای هر درخواست تماس تلفنی بگیریم یا هر روز ده‏ها فاکس قیمت دریافت و ارسال کنیم. به گفته بهنامی به‌رغم سرعت پایین اینترنت در ایران وایبر و شبکه‏های مشابه بسیار مورد استفاده بخش فروشگاهی قرار گرفته و تقریبا امروزه همه فروشندگان از این طریق با هم مرتبطند. رضا موسوی یک فعال بازار فرش هم معتقد است وایبر تحول قابل توجهی در ارتباط و گردش اطلاعات بین خریداران و فروشندگان فرش در کشور ایجاد کرده است. او می‏گوید: با وایبر حالا می‏توان نوع و جنس فرش و طرح آن را برای خریدار فرستاد و از این طریق بخش قابل توجهی از مراجعات غیرضروری کاهش پیدا کرده است. صاحب یک گل‏فروشی در خیابان شریعتی هم به استفاده از وایبر برای ارائه سفارش به مشتریانش استفاده می‏کند. او می‏گوید: الان خیلی از مشتریان ما از طریق وایبر سفارش گل برای دوستانشان را می‏دهند و ما از این طریق دسته گل آماده شده را به آنها نشان می‏دهیم و حتی بعضی اوقات عکس تحویل گل را هم برایشان می‏فرستیم. این موضوع به خصوص برای کسانی که در تهران نیستند یا اساسا در خارج از کشور به سر می‏برند یک امکان فوق‏العاده است. استفاده از وایبر یا ابزارهای مشابه برای خرید‏های روزمره اجناس یا اقلامی که نیاز به انتخاب دارد یکی از رو به رشدترین موارد استفاده از این ابزارها است و یکی از مهم‌ترین مزیت‏های آنان حذف سفرهای درون‌شهری است. با این حال وایبر و واتس‏اپ و لاین و دیگر ابزارهای مشابه مورد استفاده بخش‏های دیگری هم قرار گرفته‏اند. در جریان جشنواره فیلم وعکس همراه تهران که همین هفته قبل به پایان رسید مسوولان جشنواره از طریق ایجاد گروه‏هایی در وایبر توانستند ارتباط مناسبی با مخاطبان خود بگیرند و به خصوص با توجه به ماهیت این جشنواره که مربوط به عکس و فیلم بود، مخاطبان جشنواره یک اجتماع تخصصی ایجاد کردند و به بحث و تبادل نظر در مورد آثار پرداختند. استفاده از وایبر در بخش‏های دانشگاهی و برخی شرکت‏های خصوصی هم گزارش شده است. به‌عنوان مثال یک شرکت خصوصی از وایبر برای ارائه خدمات پشتیبانی به لحظه و کاهش هزینه‏های تماس مشتریانش استفاده می‏کند، اما غیر از اینها گروه‏های مورد علاقه بسیاری هم در وایبر تشکیل شده که حجم اصلی آنها را هم مطالب آموزشی می‏دهد. وایبر امن است؟ مشخص است که نه تنها وایبر بلکه هیچ ابزاری روی اینترنت امن نیست. از این رو مشخص است که این ابزارها نمی‏توانند راه ارتباطی مناسبی برای انتقال محتوای محرمانه و حساس باشند. طبیعتا بستر اطلاعاتی سازمان‏ها و نهادهای دولتی باید روی پروتکل‏ها و ابزارهای امنی قرار گیرند و تا حد ممکن چنین نیز شده است، اما در بخش دسترسی و خرده فروشی، وایبر نفوذ قابل توجهی در میان بخش‏های اقتصادی کشور ما و دیگر کشورها داشته است و به خصوص با فقدان یک اپلیکیشن ارتباطی سریع داخلی مورد توجه بسیاری از مردم ایران قرار گرفته است. وزیر ارتباطات هفته قبل در پاسخ به نامه معاون اول قوه قضائیه درباره حذف محتوای مجرمانه روی شبکه‏های اجتماعی گفت که ما در این رابطه قطعا کار کرده‏ایم و هم اکنون نیز کار می‏کنیم و به طور جدی اعتقاد داریم این نوع محتوا باید حذف شود، اما اینکه با مسدود کردن بخواهیم این کار را درست کنیم حرف دیگری است. سخنگوی دولت نیز روز چهارشنبه گذشته از برگزاری جلساتی بین دولت و قوه قضائیه در همین زمینه خبر داد. به هر شکل به نظر می‏رسد که ابزارهای ارتباطی مانند وایبر، واتس‏اپ یا هرکدام از مسنجرهای موبایل عملا دایره‏ای از مزایا و معایب را با هم دارند که این موضوع لزوم برخورد مناسب با آنها را گوشزد می‏کند. توسعه اپلیکیشن‏های بومی هم یکی از راهبردهای تشویق کاربران به سمت استفاده از برنامه‏های داخلی است، موضوعی که طی ماه‏های اخیر در دستور کار وزارت ارتباطات قرار داشته است.