دهانشويه‌ های سرطانزا

دهانشويه انواع و اقسام مختلفي دارد؛ از سفيدكننده گرفته تا خوشبوكننده، ضدعفوني‌كننده و دهانشويه‌هاي درماني. اما اشتباه در انتخاب يك دهانشويه و شيوه مصرف آن مي‌تواند نتيجه عكس داشته باشد و حتي باعث افزايش زردي دندان‌ها و احتمال سرطان دهان شود.

دكتر آرش منصوريان، متخصص بيماري‌هاي دهان، فك و صورت و دانشيار دانشكده دندانپزشكي و دكتر معصومه حسني طباطبايي، متخصص دندانپزشكي ترميمي شما را در انتخاب دهانشويه مناسب و شيوه صحيح استفاده از آن راهنمايي مي‌كنند.

 چند نوع دهانشويه داريم؟

به طور كلي انواع دهانشويه‌ها را مي‌توان به دو دسته درماني و غيردرماني تقسيم كرد.  دهانشويه‌هاي درماني همان طور كه از نام‌شان پيداست، براي درمان بعضي بيماري‌ها از جمله بيماري‌هاي لثه، بدبويي دهان و. . . استفاده مي‌شوند. اين نوع از دهانشويه‌ها بايد توسط پزشك تجويز شوند، چرا كه اگر بيمار به صورت خودسرانه از آنها استفاده كند ممكن است دچار عوارض شود.

دهانشويه‌هاي غيردرماني بيشتر براي موارد بهداشتي به كار مي‌روند و انواع اين دهانشويه‌ها قابل دسترس هستند. بعضي از آنها حاوي الكل و برخي ديگر فاقد الكل هستند.

مزيت دهانشويه‌هاي حاوي الكل اين است كه راحت‌تر جذب مخاط دهان، لثه و. . . مي‌شوند و اثرگذاري شان بيشتر است. اما مضراتي هم دارند از جمله اينكه مي‌توانند دهان را خشك كنند. وقتي دهان خشك شود، زمينه براي ايجاد بوي بد دهان نيز فراهم مي‌شود.

همچنين اگر طولاني مدت استفاده شوند، حتي مي‌توانند باعث سرطان‌هاي داخل دهاني شوند.  بنابراين دهانشويه‌هاي فاقد الكل گرچه مزيت الكل را ندارند، اما مضرات حاصل از آن را نيز ايجاد نمي‌كنند و ايمن‌تر هستند. علاوه بر اين بعد از غذا خوردن هميشه مقداري از مواد غذايي روي سطح ميناي دندان باقي مي‌ماند.

در چنين حالتي وقتي از دهانشويه‌هاي درماني استفاده مي‌كنيم، ممكن است با مواد غذايي واكنش نشان دهد و با ايجاد محيط اسيدي به ميناي دندان آسيب بزند.  همچنين اگر دهانشويه بيش از حد و طولاني مدت استفاده شود، ممكن است باعث تغيير رنگ دندان‌ها شود. اين مشكل بيشتر در مورد مصرف طولاني مدت دهانشويه‌هاي درماني (بيش از يك هفته) مطرح است، اما دهانشويه‌هاي معمولي نيز اگر طولاني مدت (15 تا 20 روز به صورت مداوم) استفاده شوند، رنگ دندان‌ها را تغيير مي‌دهند. بعضي دهانشويه‌ها نيز فقط براي خوشبو كردن دهان استفاده مي‌شوند كه البته كاربرد زيادي ندارند و خيلي مصرف آنها توصيه نمي‌شود.

 دهانشويه خانگي درست كنيد

افراد مي‌توانند در منزل به راحتي دهانشويه طبيعي تهيه كنند. براي اين كار كافي است مقدار كمي نمك را داخل آب حل كنيد. اين محلول بايد آنقدر رقيق باشد كه شوري آن حس نشود، درست مانند سرم فيزيولوژيك كه در داروخانه‌ها به فروش مي‌رسد.

 مراقب ميزان فلورايد باشيد

دهانشويه حاوي فلورايد مي‌تواند به مقاوم شدن ساختمان دندان كمك كرده و از پوسيدگي پيشگيري كند. اما اگر پوسيدگي اتفاق افتاده باشد، ديگر دهانشويه به هيچ عنوان نمي‌تواند از پيشرفت آن جلوگيري كند.  بايد در نظر داشته باشيد كه فلورايد يك ماده سمي است و اگر بيشتر از حد مشخصي وارد بدن شود، به خصوص در كودكان مي‌تواند مسموميت ايجاد كند. بنابراين دهانشويه‌هاي فلورايددار و ساير دهانشويه‌هاي درماني حتما بايد با تجويز دندانپزشك مصرف شوند.

 باكتري‌هاي مفيد دهان

گروهي از دهانشويه‌ها، ضدعفوني كننده هستند كه معروف‌ترين‌شان كلرهگزيدين است. اين دهانشويه‌ها معمولا براي جلوگيري از عفونت دندان بعد از جراحي آن تجويز مي‌شوند. اگر دهانشويه‌هاي ضدعفوني كننده براي مدت طولاني استفاده شوند، فلور طبيعي ميكروبي دهان را به هم مي‌ريزند.

در واقع با از بين بردن باكتري‌هاي مفيد باعث مي‌شوند بعضي ميكروب‌ها بيشتر رشد كنند. بنابراين فرد با مصرف طولاني مدت آنها ممكن است دچار قارچ داخل دهان شود. علاوه بر اين مصرف طولاني مدت آنها، به ويژه كلرهگزيدين، باعث بدرنگي دندان‌ها مي‌شود. اين بدرنگي داخل درزهاي دندان و در سطوح بين دندان‌هاي مجاور رسوب مي‌كند و تميز كردن آنها را بسيار دشوار مي‌سازد.

 آفت را درمان نمي‌كند

دهانشويه‌ها به هيچ عنوان نمي‌توانند به درمان آفت دهان كمك كنند. آفت يك بيماري ويروسي عود كننده است، بنابراين دهانشويه‌هاي آنتي باكتريال در بهبود آن تاثيري ندارند.  منتهي از آنجايي كه محيط دهان را ضدعفوني مي‌كنند ممكن است از عفونت‌هاي ثانويه در اطراف زخم آفت جلوگيري كنند. همچنين اگر سوزش آفت باعث شود بيمار نتواند به خوبي مسواك بزند، دهانشويه مي‌تواند در تميز كردن كلي محيط دهان به او كمك كند، اما تاثيري روي خود آفت ندارد. 

به طور كلي افرادي كه مشكل عمده دندان و لثه ندارند، نيازي هم به دهانشويه ندارند، چون بخش اصلي تميز شدن دندان و لثه‌ها بر عهده مسواك و نخ دندان است.  دهانشويه وقتي استفاده مي‌شود كه بوي بد دهان يا عفونت لثه وجود داشته باشد، يا اينكه بيمار از لحاظ پوسيدگي جزو افراد پرخطر باشد كه در اين صورت دندانپزشك استفاده از آن را براي مدتي محدود به بيمار توصيه مي‌كند.

 مسواك و نخ دندان

براي استفاده از دهانشويه ابتدا بايد دندان‌ها را مسواك زد و نخ دندان كشيد. سپس مي‌توان به مدت 20 ثانيه دهانشويه را در داخل دهان غرغره كرد و دور ريخت.  بعد از آن هم بهتر است نيم تا يك ساعت چيزي نخورد تا بتواند اثر خود را در دهان نشان دهد. البته اثرات دهانشويه خيلي كوتاه مدت است و بوي خوب آن حداكثر تا نيم ساعت باقي مي‌ماند.

 نكته

مصرف دهانشويه‌ها براي كودكان زير شش سال توصيه نمي‌شود، زيرا احتمال دارد دهانشويه را قورت دهند كه خطرناك است.