انقلاب هوش مصنوعی در چین

هر زمستان، صدها نفر از محققان هوش مصنوعی از سراسر دنیا در گردهمایی سالانه انجمن پیشرفت هوش مصنوعی (AAAI) شرکت می‌کنند. سال گذشته، وقتی AAAI اعلام کرد که گردهمایی سال ۲۰۱۷ اواخر ژانویه ۲۰۱۷ و در نیواورلئان برگزار می‌شود، بحران کوچکی رخ داد. محل گردهمایی مشکلی نداشت؛ مشکل در زمان گردهمایی بود که با سال نوی چین تداخل داشت.

در گذشته، این تعطیلات مشکلی ایجاد نمی‌کرد، اما محققان چینی بخش مهمی از این گردهمایی را تشکیل می‌دهند و برگزاری آن بدون این محققان غیر ممکن است. آن‌ها زمان گردهمایی را تغییر دادند. سوبارو کامبهامپاتی، رئیس فعلی AAAI می‌گوید: «هیچ‌کس AAAI را در کریسمس قرار نمی‌دهد. سازمان ما مجبور شد زمان برگزاری را یک هفته عقب بیندازد.»

گردهمایی سال ۲۰۱۷ AAAI هفته گذشته به پایان رسید (البته مکان آن نیز به سان‌فرانسیسکو تغییر کرد). همان‌طور که انتظار می‌رفت محققان چینی در این کنفرانس که معمولا در سلطه محققان آمریکایی بود، حضور چشمگیری داشتند. تعداد مقالات محققان آمریکایی و چینی یکسان بود. یکی از محققان می‌گوید: «با توجه به وضعیت سه یا چهار سال قبل، این موضوع هیجان‌انگیز و تأثیرگذار است.»

رشد سریع چین در حوزه تحقیقات هوش مصنوعی باعث توجه افراد گوناگون شده است. در ماه اکتبر گذشته میلادی، کاخ سفید یک طرح استراتژیک برای هوش مصنوعی اعلام کرد مبنی بر اینکه آمریکا دیگر دست برتر را در زمینه یادگیری عمیق (یکی از زیرمجموعه‌های هوش مصنوعی) ندارد. چه کشوری از آمریکا جلو افتاده است؟ البته که چین.

چین تنها در تحقیقات آکادمیک جلو نیست. شرکت‌های چینی سرمایه‌گذاری زیادی روی هوش مصنوعی انجام داده‌اند. بایدو، دیدی و تنسنت هر کدام آزمایشگاه‌های هوش مصنوعی خود را دایر کرده‌اند. این شرکت‌ها با داشتن میلیون‌ها مشتری، داده‌های زیادی دارند که برای تشخیص الگوها در هوش مصنوعی بسیار لازم است.

همانند گوگل و مایکروسافت، شرکت‌های چینی پتانسیل عظیم هوش مصنوعی را دریافته‌اند. هوش مصنوعی زیرساخت تمام تکنولوژی‌های دگرگون‌کننده آینده، از تشخیص چهره گرفته تا خودروهای خودران، خواهد بود. اندرو ان‌جی، محقق ارشد بایدو می‌گوید: «من نمی‌توانم حوزه‌ای را ببینم که با هوش مصنوعی تغییر نکند.» ان‌جی یکی از بنیان‌گذاران وب‌سایت Coursera و Google Brain بوده است. او حالا تحقیقات هوش مصنوعی بایدو را در سانی‌ویل کالیفرنیا رهبری می‌کند.

بخشی از موفقیت چین در زمینه‌ی هوش مصنوعی مرهون سرمایه‌گذاری کلی دولت چین در تحقیقات علمی دانشگاه‌های این کشور است. در دهه گذشته، سرمایه‌گذاری دولت در زمینه تحقیقات علمی هرساله رشد دورقمی تجربه کرده است. در برنامه پنج‌ساله‌ای که در ماه مارس سال گذشته میلادی ارائه شد، اختصاص بودجه برای پژوهش‌های علمی و تکنولوژیکی اولویت بالایی دارد.

زمانی که رائو (یکی از محققان هوش مصنوعی) برای اولین بار محققان چینی را در کنفرانس‌های هوش مصنوعی دید، اغلب آن‌ها از دانشگاه‌های سینگهووا و پکینگ بودند که به مثابه ام‌آی‌تی و هاروارد چین هستند. اما حالا او مقالاتی از دانشگاه‌های سراسر چین می‌بیند. یادگیری ماشین یکی از حوزه‌هایی است که محققان چینی علاقه زیادی به آن نشان می‌دهند. رائو می‌گوید: «تعداد افرادی که در چین به یادگیری ماشین کاربردی علاقه نشان می‌دهند، به طرز چشمگیری افزایش داشته است.» این همان چیزی است که کاخ سفید نیز در گزارش خود عنوان کرده بود.

شرکت‌های چینی نیز بخشی از هزینه‌های تحقیقاتی در چین را تأمین می‌کنند. در دانشگاه علم و تکنولوژی هنگ‌کنگ، کیانگ یانگ با شرکت تنسنت (شرکت مادر وی‌چت) همکاری می‌کند که بورسیه‌ی دانشجویانش آزمایشگاهش را تأمین می‌کند. دانشجویان همچنین به داده‌های زیاد وی‌چت دسترسی دارند. در عوض، تنسنت به تحقیقات نوآورانه دسترسی خواهد داشت. البته برخی از این دانشجویان پس از فارغ‌التحصیلی به استخدام تنسنت درخواهند آمد.

کمیت تحقیقات هوش مصنوعی در چین افزایش زیادی داشته است، اما محققان آمریکایی هنوز اکثر کارهای بنیادی را انجام می‌دهند. کاری که چینی‌ها در آن خبره هستند، این است که یک ایده را دریافت و کاربردهای گوناگونی برای آن پیدا کنند.

با این حال با بلوغ تحقیقات در چین، جامعه تحقیقاتی این کشور در حال شکل گرفتن است. ان‌جی در یکی از کنفرانس‌های هوش مصنوعی در بارسلون مشاهده کرد نوشته‌های چینی بین شرکت‌کنندگان توزیع می‌شد. محققان چینی هیچ نوشته‌ای به زبان انگلیسی توزیع نکردند. موضوع زبان یک نوع عدم تقارن ایجاد می‌کند؛ محققان چینی معمولا انگلیسی صحبت می‌کنند تا بتوانند به تحقیقات دیگران دسترسی داشته باشند. اما محققانی که از زبان انگلیسی استفاده می‌کنند، تقریبا هیچ دسترسی به تحقیقات هوش مصنوعی چینی‌ها ندارند. ان‌جی می‌گوید: «چینی‌ها درک عمیقی از آنچه در دنیای انگلیسی‌زبان می‌افتد دارند، اما برعکس آن صادق نیست.» او می‌گوید بایدو ترجمه ماشینی مبتنی بر شبکه‌های عصبی راه‌اندازی کرد و توانست به تشخیص صدایی بهتر از انسان دست یابد؛ گوگل و مایکروسافت نیز کارهایی در این زمینه انجام داده‌اند، اما این دو شرکت بیشتر در اخبار دیده شدند.

اما در زمینه عرضه ویژگی‌های جدید، شرکت‌های چینی سریع‌تر عمل می‌کنند. ان‌جی می‌گوید: «سرعت کار در چین به‌مراتب از سیلیکون ولی بیشتر است. زمانی که شما یک فرصت تجاری در چین می‌بینید، زمان شما برای پاسخ بسیار کوتاه‌تر است.»

یانگ این موضوع را به اکوسیستم شدیدا رقابتی چین نسبت می‌دهد. به‌عنوان مثال، وی‌چت ویژگی‌هایی حول و حوش کد QR، چت، پرداخت و یافتن دوستان ساخته است که این اپلیکیشن را به جزو جدایی‌ناپذیر زندگی در چین تبدیل کرده است. شبکه‌های اجتماعی آمریکایی آرزوی چنین وفاداری از کاربران خود دارند. یانگ می‌گوید: «مدیران محصول در تنسنت حس خوبی از آنچه مشتری می‌خواهد دارند و آن‌ها قادرند تکنولوژی را به واقعیت تبدیل کنند. این چرخه بسیار کوتاه است.» برای اینکه رقابتی بمانند، آن‌ها از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند تا محصولات خود را بهبود دهند. هنوز مشخص نیست که آیا شرکت‌های چینی قادرند از این موج هوش مصنوعی استفاده کنند تا مشتریان بین‌المللی را جذب کنند؛ اما این شرکت‌ها برای به دست آوردن مشتریان چینی از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند.

در دنیای آکادمیک، AAAI به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌کند تا تحقیقات چینی نیز در کنفرانس‌هایش وجود داشته باشد. زمان سال نوی چینی متغیر است، اما همیشه این مراسم در ژانویه و فوریه برگزار می‌شود. کنفرانس‌های AAAI نیز معمولا در همین زمان است. تداخل دوباره آن‌ها دیگر جایز نخواهد بود.