30درصد یارانه ها در بانک ها رسوب می کند

راشل آرامیان:این روزها بحث یارانه ها بحث داغ محافل خبری است. در حوزه بانکی آن چه که در خصوص یارانه ها همواره مطرح بوده این است که چه میزان از یارانه های واریزی به حساب مردم، خرج و چند درصد در بانک ها رسوب کرده و برای بانک ها قابل اتکا خواهد بود. غلامرضا مصطفی پور، مدیرعامل بانک قرض الحسنه مهر ایران با تکیه بر تجربه های قبلی خود 30 درصد منابع یارانه ها را برای بانک ها قابل استفاده ذکر می کند. البته او به پرسش های دیگری نیز پاسخ می دهد که در ادامه می خوانید:

*به طور حتم بخشی از یارانه های نقدی در بانک ها رسوب خواهد کرد. به نظر شما چند درصد از منابع واریز شده به حساب افراد در بانک ها رسوب می شود؟

تجربه نشان داده است به طور متوسط 66 درصد وجوه رسوب شده و 33 درصد باقیمانده مصرف می شود. اما این شیوه پرداخت یارانه به دلیل این که جوهر و ذات آن مصرفی است و دولت آن را برای مصرف در اختیار افراد قرار می دهد برآورد من به صورت تجربی این است که این نسبت عکس می شود. یعنی 30 درصد از یارانه های واریزی به حساب افراد در بانک ها رسوب شده و 70 درصد آن مصرف می شود. منتها براساس یک دوره زمانی یکساله می توان به طور دقیق محاسبه کرد که چند درصد از یارانه ها رسوب و چند درصد مصرف می شود.

*احتمالا بانک ها از رسوب حاصل از یارانه ها تنها می توانند تسهیلات کوتاه مدت بپردازند. درست است؟

شبکه بانکی محل مصرف مصارف خود را تفکیک نمی کند. یعنی درست است که منابع بانک هم کوتاه مدت و هم بلندمدت است اما بانک منابع بلندمدت را برای تسهیلات بلندمدت و منابع کوتاه مدت را برای تسهیلات کوتاه مدت اختصاص نمی دهد. بلکه منابع برای اعطای تسهیلات یکجا در نظر گرفته می شود اما بانک با توجه به جریان ورودی و خروجی پول، مدیریت نقدینگی را اعمال می کند. یعنی زمانی که ریسک نقدینگی بانک بالا باشد معمولا ذخیره احتیاطی بیشتری نزد خود نگه می دارد. اما وقتی ریسک اعتباری پایین باشد ذخیره احتیاطی کاهش می یابد. می دانید که بانک ها دو نوع ذخیره دارند یکی ذخیره قانونی که درصدی از سپرده ها توسط بانک ها نزد بانک مرکزی سپرده می شود که به آن سپرده قانونی یا ذخیره قانونی می گویند و دوم ذخیره احتیاطی که بانک ها درصدی از سپرده ها را نزد خود نگه می دارند.

*در حال حاضر ترکیب سپرده ها در شبکه بانکی چگونه است؟

سیاست های پولی که یکی از مهم ترین ابزارهای آن نرخ سود علی الحساب سپرده های سرمایه گذاری و نرخ سود مورد انتظار تسهیلات است، نقش مهمی را در روند جذب سپرده ایفا می کند. زمانی که نرخ سود سپرده ها افزایش می یابد گرایش به سپرده های بلندمدت بیشتر می شود و زمانی که این نرخ کاهش یابد قاعدتا گرایش به سمت سپرده گذاری کوتاه مدت و به ویژه جاری افزایش می یابد. در حال حاضر در شبکه بانکی 50 درصد سپرده ها، کوتاه مدت و تقریبا 50 درصد دیگر نیز سپرده های میان مدت و بلندمدت یعنی یکسال و بالاتر از یکسال هستند.

*تسهیلات چطور؟ گرایش بانک ها در پرداخت تسهیلات به سوی تسهیلات بلندمدت است یا کوتاه مدت؟

اگر بخواهیم در خصوص تسهیلات یک تحلیل علمی و منطقی ارایه دهیم باید بین بانک های تخصصی و بانک های تجاری تفکیک قائل شویم. زیرا اساسا نقش بانک های تجاری تامین سرمایه در گردش است. البته درست است که این بانک ها سرمایه ثابت را نیز تامین می کنند اما نقش اساسی آنها تامین سرمایه در گردش است. تسهیلات سرمایه در گردش به صورت کوتاه مدت پرداخت می شود اما جنس و ذات بانک های توسعه ای و تخصصی سرمایه گذاری ثابت است و بانک های تخصصی نباید چندان به دنبال تامین سرمایه در گردش باشند زیرا اولویت آنها سرمایه گذاری ثابت است. بنابراین اگر این دو گروه از بانک ها را از هم تفکیک کنیم در بانک های تخصصی و توسعه ای تسهیلات به صورت بلند مدت پرداخت می شود اما جنس تسهیلات در بانک های تجاری کوتاه مدت است.

*آخرین آمارها نشان می دهد تسهیلات قرض الحسنه از 39 درصد در سال 84 به 73.7 درصد تا پایان مرداد سال جاری رسیده است. نقش بانک قرض الحسنه در افزایش این سهم چه بوده است؟

بانک ها تا سال 84 که منابع قرض الحسنه جذب می کردند درصدی از آن را به تسهیلات قرض الحسنه اختصاص می دادند و درصد دیگری را صرف تسهیلات سودآور می کردند. از سال 84 به بعد استراتژی سیاستگذار پولی تغییر کرد. زیرا گفته شد افرادی که سپرده قرض الحسنه در اختیار بانک می گذارند تمایل دارند که این سپرده ها در قالب تسهیلات قرض الحسنه به افراد واجد شرایط پرداخت شود. بنابراین بانک مرکزی بر بانک ها فشار آورد تا منابع قرض الحسنه را تنها صرف تسهیلات قرض الحسنه کنند. به همین دلیل این نسبت رشد کرد و به میزان فعلی رسید. اما بانک قرض الحسنه در سال 86 تازه تاسیس شد و اولین تسهیلات خود را نیز در سال 87 پرداخت کرد. عملکرد این بانک به گونه ای است که منابع را به صورت قرض الحسنه جذب می کند و در مقابل نیز تسهیلات قرض الحسنه پرداخت می کند. بنابراین مصرف دیگری برای بانک قرض الحسنه تعریف نشده است. ممکن است عملکرد بانک قرض الحسنه در افزایش میزان تسهیلات قرض الحسنه موثر بوده باشد اما تاثیر آن تعیین کننده نبوده است.

*هزینه پول در حال حاضر در شبکه بانکی چقدر است؟

شنیده ام که هزینه پول بین 10 تا 12 درصد است. اما هزینه تمام شده پول در هر یک از بانک ها متفاوت است. برای نمونه در بانک قرض الحسنه به دلیل نبود هزینه هایی چون هزینه عملیاتی و نرخ سود سپرده، هزینه پول پایین تر است. اما در برخی بانک ها بیش از این رقم نیز محاسبه می شود.

*آیا بانک قرض الحسنه می تواند در جذب سپرده با بانک های تجاری رقابت کند با توجه به این که جوایز آنها در اغلب موارد بسیار قابل توجه تر از جوایز بانک قرض الحسنه است؟

جالب است بدانید سرانه پس انداز قرض الحسنه شعب بانک قرض الحسنه مهر ایران در شرایط فعلی با سرانه پس انداز قرض الحسنه شبکه بانکی کشور برابر است. این اتفاق در عرض دو سال رخ داده است. منتها قدر مطلق کل منابع بانک قرض الحسنه کمتر از سایر منابع است زیرا سایر بانک ها سپرده های کوتاه مدت و سپرده های بلندمدت دارند در حالی که ما فاقد چنین سپرده هایی هستیم.

*میانگین سپرده های قرض الحسنه شعب بانک قرض الحسنه چقدر است؟

حدود هفت میلیارد و 400 میلیون ریال است.

*آیا شما به عنوان مدیرعامل بانک قرض الحسنه شیوه های خاصی را در جذب سپرده اتخاذ کرده اید یا خیر؟

بله. دو روش در جذب سپرده بسیار موثر بود. معمولا قشر عظیمی از افراد نیازمند منابع مالی ارزان و قرض الحسنه، اقشار کم درآمد و حقوق بگیر هستند و حقوق این افراد تکافوی هزینه های زندگی آنان را نمی کند. به همین دلیل ما با کارفرمایان وارد مذاکره شدیم. به آنان گفتیم برای مدیریت بهتر و جلب اعتماد کارگران و کارمندان خود باید از آنها به صورت حمایت مالی کنند. به همین منظور به کارفرمایان پیشنهاد دادیم به هر میزان که آنان به کارگران و کارمندان زیرمجموعه خود وام دهند ما نیز به همان میزان به آنان تسهیلات قرض الحسنه اعطا می کنیم. بنابراین طیف وسیعی از این طرح استقبال کردند.

اقدام دیگری که بانک انجام داد باز هم کارفرمایان را مورد خطاب قرار داد. بدین صورت که از تمامی کارفرمایان موفق خواستیم تا اقدام به تاسیس شرکتی با مقیاس کوچکتر از فعالیت فعلی خود کنند. بانک نیز در مقابل موظف شد تا 50 درصد مابقی سرمایه را به افراد واجد شرایط و ترجیحا فارغ التحصیلان دانشگاهی بیکار تسهیلات قرض الحسنه دهد تا آنان بتواند سهام شرکت را خریداری کرده و سهامدار آن شوند و در عین حال، خود نیز در آن جا مشغول به کار شوند.

*آیا بانک قرض الحسنه خدماتی به غیر از قرض الحسنه ارایه می کند؟

در مقوله جذب سپرده و پرداخت تسهیلات صرفا به صورت قرض الحسنه عمل می کنیم. اما سایر خدمات بانکی در این بانک قابل ارایه است. مانند صدور ضمانت نامه، حوالجات و بروات.