دانشمندان می‌گویند ویکی‌پدیا سه نوع کاربر دارد

اگر تاکنون به دنبال اطلاعاتی کوتاه درمورد موضوعی رفته‌اید و متوجه شده‌اید که فقط از مقاله‌ای به مقاله دیگر می‌پرید، حتما «حس افتادن در سوراخ خرگوش» را تجربه کرده‌اید. این تجربه از سرگردانی آنلاین که به دلیل کنجکاوی ایجاد می‌شود، با دانشنامه آزاد و کاربرساخته ویکی‌پدیا مترادف شده است.

ویکی‌پدیا که سال ۲۰۰۱ تاسیس شد، امروزه یکی از محبوب‌ترین وب‌سایت‌های جهان است و با داشتن کاربرانی بیشتر از آمازون، نتفلیکس، تیک‌تاک یا چت جی‌پی‌تی، به منبع مطمئنی برای یادگیری و کشف علایق جدید تبدیل شده است.

گروهی از پژوهشگران دانشگاه پنسیلوانیا در پژوهش جدیدی که بیش از ۴۸۰ هزار کاربر ویکی‌پدیا را در ۱۴ زبان و ۵۰ کشور را شامل می‌شد، سه روش مختلف سقوط در سوراخ خرگوش را در رابطه با استفاده از وب‌سایت ویکی‌پدیا بررسی کردند. این سبک‌های کاوش اطلاعات پیش از این مورد مطالعه قرار گرفته بود، اما پژوهش جدید شامل گروه بزرگ و متنوعی از کاربران ویکی پیدا بود که به‌طور طبیعی در زندگی روزمره خود از این وب‌سایت استفاده می‌کنند.

یافته‌های مطالعه‌ی اخیر می‌تواند به ما کمک کند ماهیت و اهمیت کنجکاوی را بهتر بفهمیم، به درک بیشتری از ارتباط آن با بهزیستی دست یابیم و راهکارهایی برای جلوگیری از انتشار اطلاعات غلط پیدا کنیم.

ویکی‌پدیا: ابتدا بحث‌برانگیز، اکنون بالغ، همیشه محبوب

وقتی ویکی پدیا در اوایل دهه ۲۰۰۰ تازه شروع به کار کرده بود، بحث‌هایی را به دنبال داشت. افرادی مانند کتابداران و استادان نگرانی‌هایی را درباره پتانسیل ویکی‌پدیا برای ارائه اطلاعات نادرست یا ناقص ابراز کردند. امروز، درستی محتوای موجود در ویکی‌پدیا کمتر مورد نگرانی است و به جای آن مسائلی مانند سوگیری مطرح می‌شود.

بخشی از آنچه موجب برجسته‌شدن ویکی‌پدیا شد، این بود که نیازهای ذاتی یادگیری افراد را با دعوت به جستجو از یک صفحه به صفحه دیگر برآورده می‌کرد و خوانندگان را به سمت سوراخ‌های خرگوش می‌کشاند. این ویژگی، به‌همراه رویکرد مشارکتی سایت در ایجاد و تایید صفحات موجب رشد سریع آن شد. این خصوصیات همچنین ویکی‌پدیا را به‌عنوان منبع اطلاعاتی غالب در زندگی روزمره در سطح جهانی حفظ کرده است.

پژوهش‌ها درباره ویکی‌پدیا از مطالعات اولیه‌ای شروع شد که آن را با دانشنامه بریتانیکا مقایسه می‌کردند. مطالعه‌ی جدید به بررسی سبک‌های مختلف کنجکاوی افراد هنگام جستجو در صفحات ویکی‌پدیا می‌پردازد.

به شدت کنجکاو، جستجوگر و رقصنده

مطالعه جدید به بررسی شبکه‌های دانش مرتبط با سه سبک اصلی کنجکاوی می‌پردازد: سبک به شدت کنجکاو، جستجوگر و رقصنده. شبکه دانش، نمایشی بصری از نحوه جستجوی کاربر در مقالات ویکی‌پدیا است.

همان‌طور که پژوهشگران توضیح می‌دهند، افراد به شدت کنجکاو به دنبال موضوعات جدید و پراکنده می‌گردند، افراد جستجوگر به دنبال پاسخ‌های مشخص با مسیری پرتابی هستند و رقصنده‌ها در نقاط خاصی به‌طور ناگهانی از یک حوزه دانش به حوزه‌ی دیگر می‌پرند.

پژوهشگران در مطالعات گذشته شواهدی از کاربران بسیار کنجکاو و جستجوگر ارائه داده بودند و حدس و گمان‌هایی نیز درباره وجود رقصنده‌ها زده بودند.

مطالعه‌ ی جدید تایید می‌کند که افراد بسیار کنجکاو و جستجوگر در کشورها و زبان‌های مختلف وجود دارند. پژوهشگران همچنین تفاوت‌های جغرافیایی بین سبک‌های کنجکاوی را شناسایی کردند.

در ۱۴ زبانی که مورد مطالعه قرار گرفت، افراد بسیار کنجکاو بیشتر تمایل دارند درمورد فرهنگ، رسانه، غذا، هنر، فلسفه و دین بخوانند. درحالی‌که جستجوگران در ۱۲ زبان از ۱۴ زبان، تمایل دارند بیشتر درباره علم، فناوری، مهندسی و ریاضی مطالعه کنند.

در زبان‌های آلمانی و انگلیسی، جستجوگران نسبت‌به افراد بسیار کنجکاو، بیشتر به صفحات مرتبط با تاریخ و جامعه علاقه‌مند بودند درحالی‌که در زبان‌های عربی، بنگالی، هندی، هلندی و چینی وضعیت برعکس بود. درنهایت رقصنده‌ها ازطریق جهش بین موضوعات متفاوت و همچنین تنوع علایقشان شناسایی شدند.

پژوهشگران به این موضوع اشاره می‌کنند که هنوز نادانسته‌هایی درمورد تاثیر هنجارهای محلی بر شکل‌گیری کنجکاوی وجود دارد. ارتباط دادن این نتایج به جنسیت، قومیت، دسترسی به تحصیلات و سایر عناصر تصویری کامل‌تر ارائه خواهد داد.

به‌طورکلی مطالعه‌ی جدید از مزیت‌های جستجو و مطالعه‌ی آزادتر و گسترده‌تر حمایت می‌کند. دنبال‌کردن کنجکاوی می‌تواند به ما کمک کند دانش خود را بیشتر کنیم و دیدگاه‌ها، خلاقیت و روابطمان را گسترش دهیم.

البته در بسیاری از موقعیت‌ها، بهتر است جستجوی مداوم اطلاعات را کنار بگذاریم و بپذیریم برای شرایط کنونی به اندازه‌ی کافی آموخته‌ایم. کنجکاوی بی‌پایان می‌تواند معایبی داشته باشد. این موضوع به‌ویژه زمانی صادق است که انگیزه‌ی این کار نه لذت یادگیری، بلکه ناراحتی ناشی از عدم قطعیت و طردشدن باشد. همان‌طور که پژوهش‌های دیگر نیز نشان داده است، در برخی افراد کنجکاوی می‌تواند به حرکت به سمت اطلاعات نادرست و تئوری‌های توطئه منجر شود.

مطالعه جدید براین موضوع تاکید می‌کند که سبک‌های مختلف کنجکاوی به سادگی به خلاقیت یا بهزیستی منجر نمی‌شود. مطالعه همچنین راه‌هایی را پیشنهاد می‌کند که ازطریق آن‌ها ویکی‌پدیا (و سایت‌های مشابه) می‌توانند از سبک بهتری از جستجوی کنجکاوی‌محور حمایت کنند. به‌عنوان مثال، ویکی‌پدیا می‌تواند به جای پیشنهاد صفحات براساس محبوبیت یا شباهت با صفحات دیگر، سعی کند شبکه‌ی دانش پویای منحصر به فرد خوانندگان را به آن‌ها نشان دهد.

با افزایش نفوذ هوش مصنوعی و رشد مشکل اطلاعات نادرست، درک فناوری‌هایی که به دسترسی ما به اطلاعات و نحوه استفاده از آن‌ها را شکل می‌دهند، اهمیت بیشتری پیدا کرده است. به‌عنوان مثال، می‌دانیم پیشنهادات یوتیوب می‌تواند کاربر را به سمت محتوای افراطی جذب کند و از سوی دیگر چت جی‌پی‌تی تاحد زیادی نسبت به درست یا نادرست بودن اطلاعات حساسیتی ندارد.

مطالعه‌ی خوانندگان ویکی‌پدیا، تصویری غنی از سبک کنجکاوی‌های متنوع و آزادانه‌ی مردم در محیط‌های آنلاین نشان می‌دهد. این پژوهش جایگزینی را برای فناوری‌هایی پیشنهاد می‌کند که مبتنی بر فرضیات کوته‌نگرانه‌تر درمورد ارزش‌های مردم، نحوه یادگیری و نحوه‌ی تمایل آن‌ها برای کاوش به صورت آنلاین هستند.