از انفجار پالايشگاه عبرت نگرفتند: آبگيري سد گتوند براي افتتاح زودهنگام! / گزارش تصویری

پس از آنکه شتابزدگی برخی مدیران محلی استان خوزستان در افتتاح فاز سوم پالایشگاه آبادان، حادثه تلخ انفجار این پالایشگاه را رقم زد و موجب کشته شدن حداقل 4 نفر از هموطنانمان گردید، پیگیریهای خبرنگار ایبنانیوز حاکی از فشارهای غیرمنطقی به مدیریت سدگتوندعلیا برای شتاب بخشیدن به افتتاحیه این پروژه ملی و آغاز آبگیری این سد با حضور رئیس جمهور می باشد و متاسفانه استاندار خوزستان بعنوان نماینده رئیس جمهور در استان نیز با چشم پوشی از نواقص این پروژه عظیم ملی، به سوی کلید زدن حادثه ای دیگر قدم بر می دارد.

در روزهای اخیر گزارشی تحت عنوان «تخلیه تراشه های نمک توسط مجریان سد گتوندعلیا در رودخانه کارون» منتشر شد که بازتاب وسیعی در رسانه های کشور پیدا کرد و پیرو آن، برخی نمایندگان مجلس از خطر شوری آب کارون ابراز نگرانی کردند.

به فاصله ی چند روز و در حالیکه هنوز سرنوشت سازندهای نمکی کناره رودخانه کارون مشخص نشده و نگرانی های فراوانی در این حوزه وجود دارد، سیدجعفر حجازی استاندار خوزستان با حضور در شوی تبلیغاتی شرکت مجری طرح، از سلامت این پروژه خبر داد و به این ترتیب، آبگیری سد گتوند علیا – که پیش از این به علت ابراز نگرانی شدید فعالان محیط زیست به تعویق افتاده بود – بصورت بی سر و صدا آغاز شد.

استاندار خوزستان درباره نگرانی ها از شوری آب کارون پس از آبگیری سد گتوندعلیا تاکید کرده بود: «در این رابطه حتی اقدامات نظارتی و نکات احتیاطی بسیار ریز در نظرگرفته شده تا این طرح برای بیش از ۱۰۰ سال آینده نیز با مشکل خاصی مواجه نشود»!

رضازاده مدیرعامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران هم، دغدغه های فعالان محیط زیست را با عنوان تحقیرآمیز «اعلام نگرانی برخی محافل» تعبیر کرد و گفت: «ما با یک ضریب اطمینان بالاتر از حد لازم فعالیت های کنترلی را با ایجاد پوششی روی این سازند و نیز با پر نمودن حفره هایی که حتی فاصله زیادی هم از مخزن دارند، انجام می دهیم. همچنین دستگاه های ویژه ای نیز برای پایش کیفیت آب در طول دوران آبگیری در نظر گرفته شده تا با کنترل های لازم این سد بزرگ بدون مشکل خاصی آبگیری شود».

این در حالی است که وجود کوه های نمکی (تصاویر شماره۶و۴و۷و۱۶و۱۸) در مخزن سد «گتوندعلیا» موضوعی است که نزدیک به چهار سال تلاش گروه های مردم نهاد و فعالین اجتماعی استان خوزستان را به خود معطوف کرده است ولی مدیران این پروژه به جای چاره اندیشی مناسب در پی تصحیح اشتباه فاحش وزارت نیرو در جانمایی این سد یا راهکارهای دیگر نظیر تقلیل ارتفاع سد، جابجایی، یا عایق کردن کوه های نمکی برنیامدند و به این ترتیب، امروز نگرانی های گسترده ای دست به گریبان بزرگترین پروژه ی ملی کشور است و ای کاش چنین نبود و به حق می توانستیم کار عظیمی که در ساخت نیروگاه، تونل های انحراف آب و بدنه ی آن انجام شده را یک افتخار ملی بنامیم.

در چند روز گذشته پس از درج دوباره خبر وجود کوه های نمکی در حاشیه کارون، از مدیران پروژه انتظار می رفت عملکرد یک پیمانکار در تخلیه تراشه های نمک در رودخانه کارون (تصویر شماره 10 و 20) را خطای سهوی بنامند و درصدد جبران آن برآیند ولی مدیران این شرکت دولتی، جوابیه ای منتشر کردند که ضمن دفاع از عملکرد مجریان پروژه، به انکار حقایق و فرافکنی مشکل شوری آب کارون پرداخته بود.

در این جوابیه «شور شدن آب شرب روستاهای عقیلی و گتوند» که همه اهالی به آن اذعان داشته و در مطبوعات محلی استان خوزستان انعکاس برجسته ای داشته است، تکذیب شده است! در بخشی از این جوابیه، «شوری آب کارون در عقیلی و گتوند» ناشی از ورود رودخانه های محلی از جمله «شور دشت بزرگ» خوانده شده است. در حالیکه هرکس اندک آشنایی با منطقه داشته باشد می داند که رودخانه «شور دشت بزرگ» در ۲۰ کیلومتری پایین دست محل احداث سد گتوندعلیا به سمت جنوب کارون قرار دارد و هیچ گونه تاثیری بر شوری آب گتوند نمی تواند داشته باشد!

در بخش دیگری از جوابیه، وجود کوه های نمکی عظیم در مخزن سد انکار شده و با اعلام خبر «پوشش رخنمون های نمکی توسط دیواره های بتنی»، ادعای «مهار گنبد نمکی» مطرح شده است.

اقدام این شرکت دولتی در فرافکنی وجود توده های بزرگ نمک در مخزن سد گتوندعلیا، آژانس خبری بختیاری (ایبنانیوز) را بر آن داشت تا به انتشار تصاویری از این پروژه و آنچه به عنوان «مهار گنبد نمکی» نامیده شده است، بپردازد. (تصاویر شماره۵و۸) مهاری که همانگونه که در گوشه سمت چپ تصویر شماره۸ به چشم می خورد، غیر اصولی و از هم اکنون موجب بیرون زدن لایه های نمک از آن شده است.

برخلاف آنچه مدیران پروژه تحت عنوان «مهار گنبد نمکی» مطرح می کنند، تنها بر روی یک سوم کوه های نمکی «پوششی از لاشه های سنگ» قرار گرفته که این پوشش هیچ تضمینی برای عدم انحلال این توده های نمکی در آب دریاچه سد را به دست نمی دهد. ارتفاع گرفتن آب پشت سد، کوه های نمکی را در خود غوطه ور خواهد نمود و به میزان ارتفاعی که دریاچه پیدا می کند، سطح تماس آب رودخانه با کوه های نمکی بیشتر و در نتیجه شوری آب بالاتر خواهد رفت. همانگونه که در تصاویر مشهود است کارهای انجام شده تنها قسمت کوچکی از ارتفاع این «رخنمون ها» را خواهد پوشاند و معلوم نیست مابقی ۱۸۲ متر ارتفاعی که دیواره سد گتوند علیا را به دریاچه ای مهیب بدل می کند، چگونه قرار است پوشیده شود.

تصاویر پیوستی این گزارش که ظرف چند روز گذشته تهیه شده است به خوبی بیانگر تخلیه نمک در کارون (تصویر شماره 10 و 20 و و 11 ) و وجود کوه های نمک بدون هیچ پوشش در مخزن سد و آغاز آبگیری غیررسمی و بی سر و صدای سدگتوندعلیا است که قضاوت درخصوص آن تنها زمانی میسر است که یک گروه حقیقت یاب زیست محیطی بتواند نسبت به آن اظهارنظر کند. (تصاویر شمار۱۳و۱۴)

درخصوص ادعای این شرکت دولتی مبنی بر «بی تاثیر بودن سازند نمکی گچساران بر آب رودخانه کارون در محدوده سد گتوند علیا»، تصویر تابلوی EC آب رودخانه به خوبی بیانگر واقعیات این پروژه و تاثیر آن بر شوری کارون است؛ در عکس شماره 1 به تاریخ ۲۸/۲/۹۰ که در سمت راست تابلو درج شده و همچنین میزان EC آب قبل و بعد از تماس توده های نمکی توجه کنید. (این عکس ها نمایانگر EC محاسبه شده توسط مهندسان سد است که توسط خبرنگار ایبنانیوز عکس برداری شده است).

در این میان، شاید انتظاری از مدیران شرکت دولتی آب و نیرو نمی رود و طبیعی است که آنان بیش از آنکه به فکر محیط زیست و آب شرب مردم خوزستان باشند، به فکر پیشبرد پروژه خود هستند ولی از استاندار خوزستان (به عنوان کسی که قانوناً وظیفه نظارت بر پروژه های ملی در استان را برعهده دارد) انتظار می رود در باره عکس های مندرج در گزارش ایبنانیوز پاسخ دهد. به ویژه که ایشان پس از بازدید از این پروژه نه تنها مشکلات را نادیده می گیرد بلکه در یک شوی تبلیغاتی تمام عیار ادعا می کند «آبگیری سد گتوند علیا موجب افزایش کیفیت آب کارون خواهد شد». آیا مجریان پروژه، استاندار محترم را در جریان بازدید هفته گذشته، به جای دیگری غیر از محل سازندهای نمکی راهنمایی کرده اند تا ایشان حقایق را نبینند؟

اگرچه اظهارنظرهای عجیب آقای استاندار که «آبگیری سد گتوند نه تنها مشکلی ایجاد نمی کند بلکه کیفیت آب شرب اهالی پائین دست خوزستان را بالا می برد» و اینکه «تا یکصد سال آینده هیچ مشکلی در این پروژه نخواهد بود»، نزد آگاهان بعنوان یک «شوی تبلیغات سیاسی» تلقی می شود ولی بطور همزمان نشانه ضعف نظارت وی نیز قلمداد می گردد؛ زیرا ایشان طی سالهای گذشته با غافل شدن از وظایف اصلی خود در استان نظیر نظارت بر ابعاد فنی و اجتماعی پروژه های ملی، بیشتر وقت خود را صرف امور شخصی و سلیقه ای همچون دخالت در امور شوراهای اسلامی شهر و روستا و تشکیل اتاق بحران به منظور به بن بست کشاندن، بی اثر نمودن و برخورد بی سابقه با اعضای شوراهای شهر اهواز، آبادان، خرمشهر و ایذه و... نموده است که نمایندگان آن اصلی ترین منتقدان مدیریت ضعیف استاندار و فجایعی نظیر ضعف نظارتی مفرط در پروژه های عمرانی استان بوده اند.

در سالی که به نام جهاد اقتصادی مزین شده است آیا اصرار لجوجانه مسئولین شرکت آب و نیرو به خسارت چند میلیون دلاری به اقتصاد کشور منجر خواهد شد؟ آیا کوه های نمکی به زیر آب می روند و عمر سدگتوندعلیا که طولانی ترین زمان احداث یک پروژه را به خود اختصاص داده است، به دلیل فرسایش بیش از حد خاک و رسوب گذاری شدید، به کوتاه ترین عمر مفید یک پروژه بدل خواهد شد؟ آیا تاسیسات گرانقیمت مولد برق بر اثر آب شور کارون دچارخوردگی فلزات خواهند شد و سرمایه ی عظیم بیت المال به هدر خواهد رفت؟ آیا تعجیل غیرفنی در آبگیری سد گتوند علیا - قبل از آنکه گنبدهای عظیم نمک به خوبی مهار شوند - فاجعه ای شبیه انفجار پالایشگاه آبادان را رقم نخواهد زد؟