داریوش کاردان: نابازیگر مثل جنس چینی است

چهره سرشناس عرصه طنزهای تصویری و نوشتاری با بازی در «نردبام آسمان» درام تاریخی محمدحسین لطیفی با ظاهری کاملاً جدی، ذهنیت اغلب مخاطبان آثار پیشین خود را به هم ریخت.

بازیگری که تا آن روز به عنوان یک طنزپرداز و کمدین شناخته می‌شد، ثابت کرد می‌تواند در آثاری با مضامین جدی نیز به توفیق - حتی بیشتر از ژانر محبوب‌ قبلی‌اش - دست پیدا کند. او که گویا این تغییر به مذاقش خوش آمد، در همکاری با ورزی («تبریز در مه») نیز باز به نقش تاریخی دیگری درآمد.

با کاردان درباره بازیگری طنز به گفت‌وگو نشستیم. مردی که اعتقاد دارد یکی از خصوصیات بازیگر حرفه‌‌ای آن است که در هر ژانری بدرخشد و اتفاقاً بازیگر واقعی را کسی می‌داند که در کارنامه‌اش دست‌کم دو یا سه نقش کمدی وجود داشته باشد!

بازیگری طنز و کندی در سینما و تلویزیون

به نظر من هیچ‌گاه بازیگری طنز در کشور ما آن‌قدر که باید قوی نبوده. من سال‌ها پیش حرکات کوچکی در طنز می‌دیدم که الان متأسفانه خبری ازان نیست. شاید در ادبیات افرادی مثل شهرام شکیبا حرف‌هایی برای گفتن داشته باشد، اما درعرصه نمایش من... چه بگویم!

کمدی و جدی

همگان مرحوم آنتونی کوئین را بازیگر جدی می دانند، شما فیلم «بلوف» را ببینید تا متوجه شوید. او در کار طنز چه کرده است یا آقای ایرج راد بازیگری جدی است، ولی در «اجاره‌نشیین‌ها» غوغا کرد. این یکی از خصوصیات بازیگر است که بتواند در هر ژانری بدرخشد.

اتفاقاً‌ بازیگر واقعی کسی است که در کارنامه حرفه‌ای اش حداقل دو یا سه کار طنز وجود داشته باش. درست است برخی در کشور ما و دنیا، معروف می‌شوند به عنوان کمدین، اما نظر من اگر یک بازیگر کامل است. شما این همه نقش درام و تراژیک از آقای پرستویی دیده‌اید، اما در کنار آن‌ها شما می‌توانید در کارنامه او فیلم‌هایی «لیلی با من است»، «مومیایی (3)» و... را هم ببینید. این بازیگران با توان بازیگریشان در هر ژانری موفق هستند.

گونه‌ای دشوار در بازیگری

اتفاقاً‌ بازیگری طنز بسیار دشوارتر از ژانرهای دیگری است، همانطور که شعر و ادبیات طنز سخت‌تر است. از موی و چشم و ابروان کشیده ‌یار که همه می‌توانندسخن بگویند. اگر آمدی در قالب طنز شعری گفتی که هم به لحاظ شعری قابل دفاع و هر حرف حسابی در آن بود و هم انتقاد و هم خنده، آن وقت کار تو یک هنر است چون واقعا ً‌سخت است. این بحث در هر بازیگری هم وجود دارد.

بازیگری که بتواند آن طنز واقعی را در کنار نقشی جدی ارائه بدهد، شک نکنید بازیگر است، البته منظورم از طنز همان طنز واقعی مدنظر است نه ادا درآوردن. ادا درآوردن کار دلقک‌هاست که کارشان را در سیرک‌ها و جاهای مختلف به خوبی انجام می‌دهند. شما اگر دقت کرده باشید، بازیگران عجیب و غریبی در دنیا و در این ژانر بوده‌اند که چارلی چاپلین در آن یک استثناست. او را ما همیشه در ژانر طنز دیده‌ایم. جالب اینکه طنزهای او همیشه جدی بوده است. البته فکر نمی‌کنم کسی مثل او دیگر در دنیا تکرار شود.

بازیگری، موهبتی از جانب خدا

من همه هنرها را اعم از شعر، موسیقی، نقاشی، بازیگری، خطاطی و... را ذاتی می‌دانم و موهبتی از جانب خدا، یعنی اگر این موهبت به انسان داده نشده باشد با کلاس هیج اتفاقی رخ نمی‌دهد. پس در درجه اول باید بازیگر، بازیگر به دنیا آمده باشد، یعنی بازیگر باید ژن بازیگری داشته باشد.

معمولاً پسر خطاط ، خوش‌خط می‌شود، یا نقاش‌ها. پسر ایرج عزیز می‌شود احسان خواجه‌امیری، وقتی که آقای انتظامی هنرمندی بزرگ است پسرش هم یک موسیقیدان بزرگ می شود. من هنر را یک امر ژنتیکی می‌دانم که نسل به نسل می‌آید. اگر من هم شعری در جایی گفته باشم، برمی‌گردد به استعداد ذاتی پدر و مادرم که روزی روزگاری دست به قلم می‌بردند و شعر می‌گفتند. از سوی دیگر هم اگر احساس کنیم که تنها ژن کفایت می‌کند، غلط است، چون در دنیای امروز، جواب نمی‌دهد. امروز همه چیز تخصصی است. اولاً کسی که استعداد ندارد، باید برود دنبال آنچه استعدادش را دارد، ثانیاً آن کس که استعداد دارد باید برود به دنبال سواد...

سال‌ها پیش گفتم با کسی نمی‌توان شوخی کرد

با تمام‌ بی‌کاری‌‌ام احساس می‌کنم وقت من با ارزش‌تر از دیدن بسیاری از کارهای تلویزیون و رسانه‌‌های خانگی است. من سریال «ساختمان پزشکان» را هم ندیدم، فقط در روزنامه‌ای خواندم که آقای قاسم‌خانی گفته بودند دیگر با هیچ کس نمی‌توان شوخی کرد! گفتم 16 سال پیش گفتیم نمی‌توان با کسی شوخی کرد گفتند تو بلد نیستی بسازی!

نابازیگر برود دنبال نابازیگری‌اش

استفاده از نابازیگر مثل این است که شما از نامکانیک استفاده کنید برای مکانیک موتور یا کسی که رانندگی بلد نیست را پشت ‌رل بنشانید! یا از یک ناجوانمرد استفاده کنید برای یک کار جوانمردانه! (می‌‌خندد) نابازیگر را من اصلاً قبول ندارم. نابازیگر باید برود دنبال نابازیگری‌اش مثل نجاری، قصابی ... بازیگر باید بازی کند.

استفاده از نابازیگر مثل جنس چینی می‌ماند! جنس تقلبی است! حیف نیست کسی که زحمت کشیده و خدا به او استعداد بازیگری داده، ما بگذاریم کنار و کسی را بیاوریم که فرق دوربین و کمانچه را نفهمد!؟ جالب اینکه این دوستان زرنگ هستند. از نابازیگر استفاده می‌کنند اگر کارشان بد شد می‌گویند از نابازیگر استفاده کردم، اگر خوب شد هم می‌گویند ببینید من کی هستم که از نابازیگر بازی گرفتم!

افول ستاره‌ها

متأسفانه ما امروزآن شکوفایی را در بازیگری نداریم، به غیر از یک ‌سری افراد شناخته شده که همه ما آنان رامی‌شناسیم. ما می‌دانیم پرویز پرستویی و فاطمه معتمدآریا بازیگر هستند، ما می‌دانیم از میان بزرگ‌ترهای ما، آقایان انتظامی، نصیریان، مشایخی، رشیدی و خانم گوهر خیراندیش و بسیاری دیگر بازیگر بوده و هستند ولی بعد از این عزیزان و همدورهایشان ما دچار یک موجی شدیم به نام جوان‌گرایی!

در میان جوان‌ها هم از هر 10 نفر دو نفر بازیگر بود، بقیه هم یا تعطیل بودند یا خودشان حس می‌کردند بازیگرند! بحث دیگر هم این است که ما دچار سردرگمی در هنر هستیم، تکلیف ما با هنر معلوم نیست! تعریف هنر متعهد را نمی‌دانی! اصلاً هنر چیست! آیا هنرمند می‌تواند برای دل خودش شعر بگوید یا نیاز به مجوز دارد!؟ البته همه جای دنیا ممیزی وجود دارد، اما در کشور ما معیارهای خطوط قرمز مدام تغییر می کند و این مسئله باعث سردرگمی هنر می‌شود. وقتی تکلیف معلوم نباشد نتیجه‌اش می‌شود این...