بازتاب وعده زمين 1000 متری به هر خانوار

انجام این ماموریت، طبق محاسبات كارشناسان، نیازمند 30 هزار كیلومتر مربع زمین یعنی معادل دو برابر تراكم موجود شهرها و روستاهای كشور است كه برای تامین آن باید بخشی از زمین‌های منابع‌طبیعی وارد محدوده شهرها شود. همچنین برای تبدیل زمین‌ها به خانه‌باغ نیز 1000 میلیارد دلار سرمایه نیاز است. آیا این طرح امكان‌پذیر است؟

محمود احمدی‌نژاد اولین ماموریت وزارت راه‌وشهرسازی را «تدارك 20000 كیلومتر مربع زمین برای باغ‌نشینی همه مردم ایران» تعیین كرده، طرحی كه عملا یك رقیب لعاب‌دار برای «مسكن‌مهر» محسوب می‌شود و به‌خاطر تفاوت عمده‌ای كه با آن دارد ـ حذف شرایط سخت‌گیرانه برای استفاده از مزایای طرح ـ می‌تواند صف تقاضای موجود در مسكن‌مهر را به سمت خود بیاورد.

طرح اعطای یك قطعه زمین با مساحت 1000 متر مربع به هر خانواده ایرانی پیشنهادی است كه مستقیم از طرف رییس‌جمهور مطرح شده، اما همانطور كه در سال87 محمد سعیدی‌كیا وزیر مسكن وقت درباره مسكن‌مهر گفته بود «همه تصمیمات بخش مسكن ایده شخص رییس‌جمهور است» و بعد مشاهده شد همه قوای وزارت‌مسكن و بانك‌مركزی برای مسكن‌مهر تجهیز شدند، اكنون می‌توان به‌راحتی پیش‌بینی كرد خیلی زود قوای موجود در دولت برای ایجاد رنگ‌وبوی باغ‌نشینی در بازار مسكن به حالت آماده‌باش درمی‌آید.

مسكن‌مهر به حاشیه‌ می‌رود؟

اما طرحی كه مبنای آن اختصاص زمین به صورت رایگان برای احداث «خانه‌باغ» است اگر به اجرا دربیاید، تكلیف پروژه قدیمی‌تر ـ مسكن‌مهر ـ چه می‌شود؟

یك آمار رسمی درباره آخرین وضعیت طرح مسكن‌مهر وجود دارد كه تاكید می‌كند از یك میلیون و 800 هزار واحد مسكونی‌مهر كه در برنامه وزارت‌مسكن برای ساخت و تحویل آن به مردم وجود دارد، تا ابتدای خرداد 90 فقط 295 هزار واحد به مرحله نازك‌كاری رسیده‌اند، به این معنی كه معدل مسكن‌مهر بعد از 4 سال به عدد 7/16 از 100 رسیده است. تا اینجای مسكن‌مهر، حدود 15 هزار میلیارد تومان منابع بانكی به عنوان تسهیلات بی‌سابقه در بخش مسكن، به این طرح پرداخت شده است.

با احتساب این آمارها، طرح جدید باغ‌نشینی را می‌توان طرح عبور از مسكن‌مهر نامگذاری كرد، چون كه یك میلیون تقاضای موجود در مسكن‌مهر كه سال‌هاست به نوبت، در صف ایستاده‌اند به محض شروع طرح جدیدتر، مسیر صف را به سمت دریافت زمین‌ تغییر می‌دهند.

شاید این پیش‌بینی دو روز پیش از ذهن رئیس‌جمهور نیز هنگام سخنرانی در نهاد ریاست‌جمهوری عبور كرد كه او در جریان اعلام طرح واگذاری 1000 متر زمین به هر خانواده ایرانی، گذری به مسكن‌مهر زد و خطاب به مسوولان گفت: «كار را سریع جلو ببرید تا تمام كسانی كه ثبت نام كرده‌اند مسكن خود را تحویل بگیرند.»

به این ترتیب وزارت‌ راه‌وشهرسازی در شروع كار خود باید از یك‌سو سرعت ساخت‌وسازهای مسكن‌مهر را افزایش دهد تا از كمبود تقاضا و اتلاف منابع بانكی پیشگیری شود و از سوی دیگر به احتمال خیلی زیاد موظف می‌شود از محل زمین‌های ملی، كار جانمایی 20 میلیون خانوار ایرانی روی زمین‌های وعده داده شده را به سرانجام برساند.

چقدر زمین مورد نیاز است؟

محاسبه ساده‌ای درباره ابعاد زمین‌هایی كه رییس‌جمهور در نظر دارد آنها را به ایرانی‌ها به شكل رایگان واگذار كند وجود دارد كه بر مبنای آن مشخص می‌شود باید حداقل 30 هزار كیلومتر متر مربع زمین تحت مالكیت دولت در كشور وجود داشته باشد تا 20 هزار كیلومتر آن به قطعات 1000 متری تقسیم و به 20 میلیون خانوار واگذار شود و 10 هزار كیلومتر نیز برای خدمات شهری و مشاعات اختصاص یابد. (طبق قوانین شهرسازی حداقل 30 درصد از زمین یك شهر یا شهرك باید صرف تاسیسات و امكانات شهری شود و مابقی می‌تواند به افراد برای ساخت‌وساز واگذار شود).

محاسبه ساده دیگری وجود دارد كه نشان می‌دهد از ابتدا تا كنون، مساحت كل شهرها و روستاهای كشور حدود 15 هزار كیلومتر مربع بوده است. بنابراین اجرای طرح باغ‌‌نشینی در كشور معادل دو برابر عملیات شهرسازی كه از صدها سال پیش تا كنون در كشور انجام شده، است و طبق وعده‌ها باید همه این عملیات نهایت ظرف 2 سال اجرا شود.

این همه زمین وجود دارد؟

خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» روز گذشته درباره میزان ذخایر ملی زمین در كشور با رییس سازمان ملی زمین و مسكن گفت‌وگو كرد.

احمد اصغری مهرآبادی در این باره به «دنیای‌اقتصاد» گفت: هنوز ابلاغیه‌ای درباره طرحی كه مدنظر رییس‌جمهور است به ما ارائه نشده است.

مهرآبادی در پاسخ به این پرسش كه در حال حاضر مساحت كل زمین‌های در اختیار دولت در داخل محدوده شهرها چقدر است؟ گفت: هر چند ذخایر ما قابل توجه است، اما با زمین‌های داخل حریم نمی‌توان چنین رقمی را تامین كرد، مگر اینكه با مصوبه دولت حریم شهرها افزایش پیدا كند.

مهرآبادی همچنین در پاسخ به این پرسش كه تاكید رییس‌جمهور عبور از حریم شهرهاست، آیا این كار شدنی است؟ نیز گفت: زمین‌های خارج از محدوده شهرها در اختیار منابع طبیعی است كه اگر دولت تصویب كند این زمین‌ها می‌تواند از منابع طبیعی در اختیار سازمان ملی زمین برای واگذاری به مردم قرار بگیرد.

معاون وزیر مسكن در عین حال گفت: در حال حاضر حدود 300 هكتار زمین در اطراف تهران -مناطق تجرك، رودهن و بومهن- از طریق بنیاد مسكن برای ساخت باغ‌شهر فعال است.

زمین برای باغ‌شهر نداریم

همچنین جمشید نورصالحی مسوول شهرهای جدید نیز در این باره به «دنیای‌اقتصاد» گفت: دوست داریم ما هم در شهرهای جدید مجموعه‌ای خانه‌باغ در كنار آپارتمان‌های مسكونی داشته باشیم، اما هر چقدر زمین داشتیم به مسكن‌مهر اختصاص دادیم و الان زمینی برای اختصاص به باغ‌شهر نداریم، مگر اینكه محدوده شهرهای جدید را افزایش دهیم كه آن هم مصوبه شورای عالی شهرسازی را می‌خواهد.

نورصالحی در پاسخ به این پرسش كه آیا احتمال نمی‌دهید طرح جدید باعث شود مسكن‌مهر به تعطیلی بینجامد؟ تصریح كرد: مسكن‌مهر انتهای راه است، اما طرح جدید تازه در شروع راه قرار دارد. ضمن اینكه این دو به هم ارتباطی ندارند و شاید بشود كسانی كه صاحب مسكن‌مهر هستند از این زمین‌ها نیز دریافت كنند.

معاون وزیر مسكن افزود: فعلا همه چیز در حد گمانه‌زنی است و بعید است مردم مسكن‌مهر را رها كنند، چون شرایط واگذاری زمین‌های 1000 متری هنوز مشخص نشده است.

مینو رفیعی: زمین‌هایی كه آب و برق ندارند ...

مینو رفیعی كارشناس برجسته مسكن و عضو گروه مشاوران و تهیه‌كنندگان طرح جامع مسكن، طرح جدید دولت مبنی بر تحویل یك قطعه زمین به هر خانوار را اینطور تحلیل می‌كند: «خارج از حریم شهرها بیشمار زمین انفال وجود دارد كه دولت می‌تواند هر كاری با آنها انجام دهد. برنامه‌ریزی‌های 50 سال گذشته در حوزه شهرسازی همگی بر این منطق استوار بوده كه زمین‌های مستعد برای توسعه شهری كجاست؟ تمام برنامه‌های شهرسازی تاكید می‌كند زمینی كه آب و برق ندارد نیاوریم داخل شهر، زمین‌های كشاورزی و خدماتی را تبدیل به مسكونی نكنیم.»

این كارشناس مسكن افزود: كشور در حال حاضر در دوره تثبیت جمعیت قرار دارد و در سال‌های آینده مسیر جمعیتی روند كاهشی را طی می‌كند بنابراین دلیلی ندارد دولت هزینه‌های هنگفتی در بخش زمین و مسكن انجام دهد.

نیاز به 1000 میلیارد دلار منابع

به گزارش دنیای‌اقتصاد، گذشته از موضوع تامین زمین، احداث 20 میلیون خانه‌باغ حداقل به 1000 میلیارد دلار منابع مالی نیاز دارد. همان‌طور كه محمود احمدی‌نژاد در مراسم رونمایی از این طرح اعلام كرد «هر خانواده با دریافت این قطعات می‌تواند با هزینه 50 میلیون تومان یك خانه و باغ روی زمین احداث كند.» در این صورت برای كل این طرح یك هزار میلیارد دلار باید صرف ساخت بنای مسكونی و باغ روی زمین‌ها شود. این رقم بدون احتساب هزینه واقعی زمین است.

نظر وزارت مسكن درباره باغ‌شهر

سایت «رجانیوز» دیروز گزارشی به نقل از مركز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری وابسته به وزارت مسكن، منتشر كرد كه در آن آمده است: «اگرچه برخی مسوولان در حوزه مسكن معتقدند ایجاد باغ شهر در اطراف تهران باعث جلوگیری از اعمال سوء‌استفاده‌های وسیع و تصرف اراضی دولتی خواهد شد، اما این طرح كمك زیادی به پدیده زمین‌خواری خواهد كرد.»

مركز مطالعاتی وابسته به وزارت مسكن كه این گزارش را در اسفند 89 روی سایت خود قرار داده است در ادامه تاكید كرده: «سال 87 دولت برای اولین بار طرح باغ‌شهر را با هدف كنترل قیمت مسكن مطرح كرد، اما در حال حاضر به نظر می‌رسد نگرانی از بابت قیمت مسكن وجود ندارد، در عوض نگرانی‌های دیگری مطرح است.»

باغ شهر تبعاتی دارد

نماینده مردم شیراز و عضو کمیسیون جهاد اقتصادی مجلس درباره طرح جدید دولت در بخش مسکن به «دنیای اقتصاد» گفت: این طرح برخلاف باور بسیاری امتحان خود را کاملا پس داده و آن هم مربوط به تجربه بسیار منفی است که در استان فارس رخ داده است.

جعفر قادری، اظهار کرد: در استان فارس تحت عنوان اجرای طرح فلاحت در فراغت که در راستای طرح باغ شهر بود تمامی‌ زمین‌های مربوط به منابع طبیعی و فضای سبز به صورت قطعه قطعه شد که نتایج آن بسیار منفی بود، چرا که زمین‌هایی که می‌توانست برای کاربری‌های زیست محیطی یا در احداث فضای سبز مورد استفاده قرار گیرد قطعه قطعه شدند.

این نماینده مجلس اظهار کرد: چنانچه طرح باغ شهرها جنبه عملیاتی پیدا کند برای اینکه این نوع زمین‌ها قابل بهره‌برداری باشد به هزینه‌های هنگفتی برای توسعه خدمات زیرساختی نیاز دارد که تامین آن محال است. قادری در عین حال دیگر عواقب اجرای طرح باغ شهر را شامل توسعه افسار گسیخته فضای افقی شهرها عنوان کرد که به گفته وی با تبعات منفی بیشماری همراه است. عضو فراکسیون شهر مجلس گفت: چنانچه دولت بخواهد با اجرای طرح باغ شهر حریم شهرها را از بین ببرد در این صورت مشکلات عدیده‌ای ایجاد خواهد شد که ازجمله آن از بین رفتن مرزشهرها و تشدید مهاجرت‌ها خواهد بود که با ناامنی‌های بیشماری همراه است. این نماینده مجلس تاکید کرد: بهتر بود دولت به جای ارائه این طرح در جهت اجرای بهینه طرح مسکن مهر حرکت می‌کرد، چرا که طرح مسکن مهر در کنار نقاط ضعف از نقاط قوتی نیز برخوردار است که تکمیل آن می‌تواند با نتایج خوبی همراه باشد. وی خاطر نشان کرد : انتظار می‌رود مسوولان وقتی طرحی را مطرح می‌کنند ابتدا تمامی ‌جوانب کارشناسی آن را مطالعه و در نظر بگیرند و سپس آن را به صورت عمومی‌ اعلام کنند.

مردم نقد را به نسیه نمی‌فروشند

همچنین رئیس هیات مدیره کانون سراسری انبوه‌سازان نیز گفت: با توجه به اینکه پیش از این رئیس‌جمهور اعلام کرده بود که طرح مسکن مهر فقط یک تسکین‌دهنده است، ساخت باغ شهرها ازجمله طرح‌هایی است که برای ایجاد تحول در بازار مسکن در نظرگرفته شده است. ایرج رهبر اظهار کرد: با توجه به اینکه پرونده طرح مسکن مهر در پایان سال جاری بسته خواهد شد، قطعا چنانچه طرح مد نظر رئیس جمهوری مبنی بر اختصاص خانه باغ به همه ایرانی‌ها عملیاتی شود شاهد ریزش متقاضیان مسکن مهر نخواهیم بود، چرا که مردم نقد را به نسیه نخواهند بخشید و ترجیح خواهند داد که از طریق مسکن مهر صاحبخانه شوند. وی افزود: لازم است که حتما کارشناسان برای اجرای این طرح، مطالعات و طرح فرادستی قوی دستی را ارائه کنند. رهبر با اشاره به اینکه حداقل نیمی‌ از زمین‌های وعده داده شده باید در کلانشهرها تامین و واگذار شود، گفت: تجربه مسکن مهر نشان داد حتی یک مترمربع زمین دولتی در کلانشهرها وجود ندارد.

خواستم با آقای رئیس‌جمهور صحبت کنم

رئیس‌جمهور در مراسم تقدیر از تعاونی‌های مسکن مهر درحالی طرح ویلا دارکردن ایرانی‌ها را مطرح کرد که مدیر یکی از این تعاونی‌ها که در مراسم حاضر بود، به دلیل عدم تجهیز واحدهایش به امکانات اولیه شامل آب، برق، گاز و... بعد از سه ماه از اتمام مراحل ساخت واحدهایش نتوانسته آنها را به متقاضیان واگذار کند.

متن زیر گفت‌وگوی «دنیای اقتصاد» با مهدی دژآباد مدیرعامل تعاونی مسکن مهر 12 شهر ری است:

* تعاونی شما حدود سه ماه است که ساخت واحدهایش را به مرحله اتمام رسانده؛ اما به دلیل اینکه این واحدها آب، برق و گاز ندارند نتوانسته‌اید آنها را به متقاضیان تحویل دهید آیا این مشکل را پریروز با آقای احمدی نژاد در میان گذاشتید؟

خیلی تلاش کردم که این معضل را با ایشان در میان بگذارم؛ اما متاسفانه این فرصت پیش نیامد.

* زمانی‌که آقای احمدی‌نژاد گفتند که می‌خواهیم به هر ایرانی یک زمین هزار متری بدهیم مشکلات زیرساختی این زمین‌ها به ذهن شما خطور نکرد؟

بله. به عنوان مثال در شهر جدید پرند با وجود اینکه چندین وزیر و معاونان آنها پیگیر موضوع حل مشکلات زیربنایی در این شهر بوده‌اند؛ اما هنوز این مشکلات به قوت خویش باقی است، به طوری که این معضلات حاد شده است. بنابراین اگر دولت بخواهد طرح باغ ویلا را اجرا کند واقعا باید به فکر مسائل زیرساختی آن باشد.

* اگر طرح ویلا دار کردن ایرانی‌ها به این زودی‌ها اجرایی شود ممکن است که متقاضیان مسکن مهر ریزش پیدا کنند؟

این طرح به این زودی‌ها اجرایی نمی‌شود که انصراف متقاضیان مسکن مهر را به دنبال داشته باشند.

* به نظر شما بهتر نبود رئیس‌جمهوری به جای عنوان کردن این طرح، یک طرح ضربتی برای توسعه خدمات زیرساختی در واحدهای مسکونی مهر مطرح می‌کرد؟

خب، این اراده وجود دارد و آقای نیکزاد هم تمام همت خود را در این زمینه به کار برده است. اما با توجه به اینکه اجرای این پروسه به همکاری چندین ارگان و سازمان نیاز دارد در نتیجه روند پیشرفت آن تاکنون کند بوده است.

* برخی می‌گویند بهتر بود اول پرونده طرح مسکن مهر بسته می‌شد بعدا دولت طرح جدید خود را در زمینه مسکن مطرح می‌کرد؟

از فحوای کلام رئیس‌جمهوری معلوم بود که ایشان نیز همین نظر را دارند. چون تاکید کردند که طرح باغ‌نشین کردن ایرانی‌ها تا پایان سال آماده شود که تا آخر سال هم قطعا پرونده مسکن مهر بسته خواهد شد.