توصیه زنان بوسنیایی به آنجلینا جولی

زنان بوسنایی همه داستان‌هایی شبیه هم دارند؛ داستان‌هایی درباره مردانی مسلسل به‌دست با چراغ قوه که در آغاز جنگ بالکان در آوریل 1992 نیمه‌شب به زور وارد خانه‌های آنها شدند.

پس از انتقال یا کشته شدن مردان، دختران و زنان مسلمان برای هفته‌ها یا حتی ماه‌ها توسط سربازان صرب مورد تجاوز قرار گرفتند، تا اینکه در تابستان 1992 توانستند به تدریج خود را نجات بدهند. از آن زمان تاکنون زنان بوسنیایی چاره‌ای نداشتند جز اینکه با ضربه روحی ناشی از اتفاقاتی که افتاد دست و پنجه نرم کنند و حدود دو دهه بعد را در انتظار عدالت بگذرانند.

مصائب زنان بوسنیایی از مدتی پیش که اعلام شد آنجلینا جولی قصد دارد فیلمی سینمایی درباره عشق میان یک متجاوز صرب و قربانی مسلمان او بسازد، بار دیگر در مرکز توجه قرار گرفته است. ستاره آمریکایی قصد دارد اولین تجربه سینمایی خود به عنوان کارگردان و فیلمنامه‌نویس را ماه آینده در سارایوو کلید بزند.

اما برای قربانیان تجاوز جمعی در بوسنی، این فکر که داستان آنها بار دیگر بیان شود، چیزی در حد شکنجه است؛ وقتی از اتفاقاتی که زندگی‌شان را برای همیشه تغییر داد حرف می‌زنند، چشمانشان پر اشک می‌شود، ترس در چهره‌شان موج می‌زند و دستان و بدنشان به لرزه می‌افتد.

انتقام بی‌فایده است

باکیرا هاسسیچ رئیس 55 ساله انجمن قربانیان زن جنگ (WVW) اعتقاد دارد هیچ کس نمی‌تواند ضربه روحی زنان بوسنیایی را به فیلم برگرداند. او که اهل ویسگراد در بوسنی و خود از قربانیان تجاوز مکرر است همه عمر خود را صرف پیدا کردن بانیان این حوادث تلخ و کشاندن آنها به دادگاه کرده است.

هاسسیچ در سارایوو به ایندیپندنت گفت: «اتفاقاتی که برای ما افتاد قابل فیلم شدن نیست. من همه این کارها را می‌کنم تا این مصائب برای هیچ کس دیگر تکرار نشود، اما انتقام به هیچ جا راه ندارد.»

انیسا سالسینوویچ، 58 ساله گفت: «تنها این در ذهنم بود که به خاطر بچه‌هایم زنده بمانم، آن قدر که پیش از هر دادگاهی با آن مرد رودررو شوم.»

او رئیس انجمن بازماندگان شکنجه در اردوگاه کار اجباری (ACCTS) در سارایوو است؛ یکی از چند «ان‌جی‌او» که حدود 20 هزار زن - همه قربانیان تجاوز در جنگ بوسنی که 15 سال پیش به پایان رسید - را تحت پوشش دارد. سالسینوویچ خود در دوران جنگ داخلی به دفعات مقابل بچه‌های خود مورد آزار و اذیت قرار گرفت.

حاصل جنگ آواره شدن حدود 250 هزار مسلمان از بوسنی بود، آن هم در شرایطی که از تجاوز به عنوان اوج تحقیر یک دشمن شکست‌خورده یاد می‌شد. 90 درصد قربانیان تجاوز در جنگ بوسنی زنان 12 تا 80 سال بودند.

بیشتر آنها همچنان تحت درمان هستند، نه تنها به خاطر آزار و اذیت بلکه به خاطر مرگ فرزندان، همسران، والدین و خواهران و برادرانشان و از دست دادن خانه و اموال خود. بسیاری از آنها به خاطر این شوک روانی به بیماری‌های مزمن مبتلا هستند. تقریبا هیچ یک به خانه‌های قبل از جنگ خود که اکنون بوسنی و هرزگوین است، بازنگشته‌اند.

در این مدت صدها بلکه هزاران زن و دختر باردار شدند. مشکلات زنان مسلمان به همین ختم نشد. بسیاری از آنها از خانواده‌های خود هم طرد شدند.

«ان‌جی‌او»‌ها از 1995 شروع به ثبت نام این زنان کردند و اکنون دولت به عنوان کمک هر ماه 250 یورو به آنها پرداخت می‌کند. دادگاه بین‌المللی بررسی جرایم جنگی در کنار دیگر احکام خود درمورد جنایت‌ها در سارایوو، برای بانیان تجاوز جمعی در بوسنی بیش از 500 سال زندان در نظر گرفته است.

آیا راه حل وجود دارد؟

در سیناپس چند خطی که آنجلینا جولی در اختیار ایندیپندنت قرار داده، اشاره‌ای به تجاوز نشده است. در این سیناپس آمده است: جنگ، لیلا و دانیل شخصیت‌های جوان فیلم را هم جدا می‌کند. آنها پس از جنگ در شرایطی همدیگر را می‌بینند که اوضاع تغییر کرده است. دانیل فرمانده یک ارودگاه زندانیان است و لیلا زندانی این اردوگاه است. دانیل می‌کوشد بهترین راه حل را پیدا کند که برای همه قابل پذیرش باشد، اما سئوال این است که آیا اساسا راه حلی وجود دارد؟

آنجلینا جولی اخیرا در میان اعتراض‌های گسترده مجوز فیلمبرداری در بوسنی را دریافت کرد. این مجوز را وزارت فرهنگ بوسنی پس از مطالعه نسخه‌ای از فیلمنامه او صادر کرد. این فیلم که عنوان آن هنوز مشخص نیست در بوداپست پایتخت مجارستان فیلمبرداری می‌شود و بخش‌هایی از آن نیز در بوسنی فیلمبرداری می‌شود.

جولی ماه پیش در واکنش به اعتراض‌ها در بیانیه‌ای گفت شرم‌آور است اگر «فشارهای ناعادلانه بر مبنای اطلاعات غلط» باعث اخلال در فیلمبرداری این پروژه در بوسنی شود. او همچنین ابراز امیدواری کرد مردم تا وقتی فیلم را ندیده‌اند درمورد آن قضاوت نکنند.