ایران و ترکیه ؛ دو تجربه متفاوت توریستی!

درآمد ترکیه از صنعت توریسم در سال 2011 میلادی از مرز 23 میلیارد دلار گذشت(1). این رقم در سال هایی نه چندان دور برای ترک ها یک افسانه دوست داشتنی و دست نیافتنی بود ، اما اینک این کشور، درست در همسایگی ما بدون داشتن جاذبه های توریستی در حد ایران ، در زمره توریستی ترین کشورهای جهان قرار گرفته و همچنان پیش می تازد به گونه ای که در سال گذشته میلادی نسبت به سال قبل از آن ، درآمد حاصل از گردشگری اش 4 درصد بیشتر شده است.

درست است که برخی ملاحظات دینی و اخلاقی - که در چارچوب سیاست های نظام حکومتی ایران هستند - محدودیت هایی برای ورود توریست به ایران اعمال می کنند اما واقعیت این است که با همین محدودیت ها نیز می توان توریست های زیادی را به سرزمین چهار فصل ایران آورد کما این که در دهه گذشته خورشیدی در مقطعی شاهد روند رو به رشد سفر توریست های خارجی به ایران بودیم اما با بی تدبیری برخی مسوولان ، افراطی گری برخی جریان های سیاسی و نهایتاً سوء مدیریت های حاکم بر سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در زمان سه رئیس نخست این سازمان در دولت های نهم و دهم این روند متوقف و سپس معکوس شد.

فارغ از مباحث کلان و مرتبط با سیاست خارجی که به طور جدی بر میزان توریست های ورودی به کشور تأثیر می گذارند ، روش های اجرایی دولت نیز می تواند در این عرصه بسیار تعیین کننده باشد. این روش ها نیز البته متأثر از نوع نگاه مدیران ارشد دولتی به مقوله توریسم و فعالان عرصه گردشگری است.

به عنوان مثال وقتی توریست خارجی ، بیش و پیش از هر چیز ، یک "مهاجم فرهنگی" قلمداد می شود که آمده است تمام دین و ایمان و فرهنگ مان را یک شبه بر باد دهد و برود ، یا توریست ایرانی که می خواهد تعطیلات خود را در یک کشور خارجی بگذراند ، مرفه بی دردی تلقی می شود که رفته تا ایدز بگیرد و بیاورد و هنگامی که فعالان عرصه گردشگری مانند آژانس های مسافرتی که بار همه این ورود و خروج ها را بر عهده دارند - و پُزش مال مسوولان است(!) - ثروتمندانی تصور می شوند که یک کار لوکس را اداره می کنند و ارزش افزوده ای ندارند ، معلوم است که اوضاع گردشگری در کشوری به نام ایران ، قمر در عقرب می شود و روز به روز عقب تر می مانیم.

سال هایی نه چندان دور در ترکیه توریست ها برای مردم ، غریبه هایی بودند که باید با تعجب نگاهشان کرد یا کودکان به سمت اتوبوس شان سنگ بپرانند. اما دولتمردان و سیاستگذاران ترک ، در کنار مهیا سازی زیرساخت های توریستی در کشورشان ، فرهنگ سازی گسترده ای را برای ارتقای سطح توریست پذیری مردمشان کردند به گونه که مدت ها ، بر روی بیلبوردهایشان جملاتی مانند این حک شده بود: "توریست ، برای ما شکوفایی اقتصادی می آورد ، دوستش داشته باشیم."

اینک باید تأسف خورد که همان کاری که کودکان ترکیه ای در دهه های گذشته با توریست ها می کردند و به سمت شان سنگ می انداختند ، مسوولان ایرانی با اصل صنعت گردشگری می کنند و همان نگاه های بدوی را به این صنعت پر آب و نان و آکنده از فرهنگ دارند. گو این که باید مقابل دفاترشان باید بیلبوردهای دهه های گذشته ترکیه را نصب کرد تا شاید به خود بیایند!

البته آقایان در شعارهایشان هرگز کم نمی آورند و هر کدامشان را که به همایشی در خصوص گردشگری دعوت کنی ، چنان در مدح توریست و توریسم سخن می گویند که "مگو و مپرس" ؛ اما دو صد گفته چون نیم کردار نیست!

واقعیت این است که در طول سالیان اخیر نهادهای دولتی صنعت توریسم ایران ، قدم خاصی برای توسعه گردشگری کشور برنداشته اند . همین ترکیه را بنگرید و قیمت های ارزان تورهایش را که گاه باعث شگفتی می شود.مثلاً می توان با زیر یک میلیون تومان علاوه بر تهیه بلیط رفت و برگشت هواپیما ، 5-4 روز در یک هتل 4 ستاره در شهرهای توریستی ترکیه اقامت کرد. یکی از علل مهم قیمت های پایین این است که دولتشان از فعالان گردشگری در کشورشان حمایت می کند.

برای دولت و اقتصاد ملی می صرفد که به آژانس های گردشگری و هتل ها یارانه و مساعدت هایی مانند وام های کم بهره ، معافیت های مالیاتی و بیمه ای و ... بدهد تا آنها بتوانند در بازار جهانی رقابت برای گردشگری ، جذب توریست کنند و بدین وسیله پول های سرشاری خارجی را وارد اقتصاد شان کنند.

حمایت از گردشگری در ترکیه و کشورهای توریست پذیری چون آن ، هر چند برای دولت هزینه زاست اما در جمع و تفریق نهایی به نفع کلیت اقتصادشان است . مثلاً با در نظر گرفتن این که برای ایجاد هر شغل پایدار ، 20 هزار دلار نیاز است ، می توان نتیجه گرفت که در همین یک سال گذشته ، یک میلیون و 150 هزار نفر از شهروندان ترک فقط از رهگذر بخش توریسم شاغل شده اند و این در حالی است که کل اشتغال ایجاد شده واقعی در همه بخش های اقتصاد ایران در مدت مشابه هرگز به گرد پای این رقم هم نمی رسد!

در ایران ، مسوولان و نمایندگان ، هرگاه سخن از توریسم می شود ، توپ را به زمین فعالان بخش خصوصی صنعت گردشگری می اندازند و انتقاد می کنند که آنان عمدتاً توریست می برند و کمتر توریست می آورند. این در حالی است که باید بسترهای ورود توریست در نهادهای حاکمیتی فراهم شود و بعد آژانس های ایرانی بتوانند در "رقابت جهانی جذب توریست"، حرفی برای گفتن داشته باشند.

به راستی دولت ، کدام تسهیلات و تخفیفات و تبلیغات را برای صنعت گردشگری اعمال کرده است که حالا انتظار بازگشت سرمایه داشته باشد و کدام گام را برای معرفی جاذبه های گردشگری ایران در جهان برداشته است؟

همین ترکیه در اواخر سال 2011 ، در رم ایتالیا مناقصه ای بین شرکت های بین المللی برگزار و مسوولیت تبلیغ گردشگری این کشور در مناطق مختلف جهان را به بهترین شرکت های تبلیغی دنیا واگذار کرد. به عنوان مثال شرکت DDF مسؤول معرفی ترکیه در اروپا، آفریقا، ژاپن و هند ، شرکت Iconisus متولی تبلیغ توریسم ترکیه در آمریکا ، شرکت Global مسوول تبلیغات در نرورژ و سوئد شد و به همین ترتیب شرکت های دیگر برای نقاط دیگر جهان با ترک ها قرارداد بستند.(2)

حال در ایران چه کرده اند؟ آیا جز این است که مسوولان گردشگری همواره درگیر سیاسی کاری های داخلی و عزل و نصب های کیلویی و جنجال آفرینی های جناحی بوده اند؟

مسوولان ترکیه صدها سایت اطلاع رسانی در کل جهان راه انداخته اند که به زبان های مختلف - از جمله فارسی - جاذبه های گردشگری و امکانات توریستی ترکیه را معرفی می کنند. مسوولان گردشگری ما چه کرده اند؟

البته روی سخن با رئیس جدید سازمان گردشگری نیست چه آن که او به تازگی عهده دار این سمت شده و پیشداوری درباره او غیرمنصفانه خواهد بود و امیدواریم لااقل در دوره جدید ، روحی در این کالبد نیم جان دمیده شود.

مخلص کلام این که آقایان مسؤول نه در خارج تبلیغات و فضاسازی مثبت می کنند و نه در داخل دست فعالان این صنعت را می گیرند و در همان حال انتظار معجزه هم دارند!

این واقعاً برای کشوری با چنین تاریخ و تمدن و وسعتی افت دارد که در رده 114 گردشگری جهان باشد و در خاورمیانه و شمال آفریقا از بین 16 کشور اصلی ، در رده 15 بنشیند(3) و وضعش تنها از لیبی جنگ زده بهتر باشد ، و در همین حال همسایه دیوار به دیوارش رتبه اول منطقه را به خود اختصاص دهد و نام ترکیه با 25 الی 30 میلیون توریست ، در صنعت گردشگری جهان در کنار فرانسه ، آمریکا ، اسپانیا ،سوئیس ، چین ، انگلیس و ...قرار بگیرد.

اگر اختلاس یک ریالی تا سه هزار میلیاد تومانی و بیشتر از بودجه عمومی ، "جرم"ی است که باید در دادگاه بدان رسیدگی شود ، محروم کردن میلیون ها ایرانی از میلیاردها دلار درآمد توریستی ، "جنایت"ی است که وجدان عمومی در محکمه تاریخ ، آن را به قضاوت خواهد نشست.