آیا ایران با ابرتورم مواجه شده است؟

برخلاف ‌های و هوی‌های گروهی از مفسران در مورد یک ابرتورم قریب‌الوقوع، چنین چیزی رخ نداد. اطلاعیه ماه سپتامبر فدرال‌رزرو در مورد در دستور کار قرار دادن بیشتر سیاست تسهیل مقداری، می‌تواند به منزله تلاش برای دادن وعده‌ای تفسیر شود که بر اساس آن مردم به امید خرج کردن بیشتر در زمان حاضر، وقوع تورم در آینده را بپذیرند. این می‌تواند به این معنی باشد که فدرال‌رزرو به جای ایجاد تورم زیاده از حد، درصدد ایجاد تورمی پایدار و همیشگی است. 

تورم پیش‌بینی‌نشده پول را از بستانکاران به بدهکاران منتقل می‌کند. این پدیده (تورم پیش‌بینی‌نشده) انواعی از هزینه‌های ریز را به همراه خود می‌آورد که شامل تنظیم مجدد قراردادها و بازنویسی منوها و لیست‌های قیمت می‌شود. اما جدا از هزینه‌هایی که اشاره شد، مزایایی نیز بر آن مترتب است که این مزایا از طریق افزایش اجباری دستمزدها و افزایش ایجاد شغل حاصل می‌شوند. 

با این همه، ابرتورم غول بی‌شاخ و دم متمایزی است که با تورم معمولی تفاوت دارد. ابرتورم قادر به خرد کردن همه قراردادهای پولی است، بسیاری از جنبه‌های زندگی اقتصادی مدرن را ناممکن می‌کند و همه اینها در حالی است که این پدیده (ابرتورم) ایجاد گونه‌های کاملاً متفاوتی از پول را نیز تضمین می‌کند؛ گونه‌هایی که می‌توانند شامل ارزهای خارجی تا حتی کالایی مانند سیگار باشند. با تمام اینها در برخی موارد حافظه تاریخی از چنین پدیده‌ای می‌تواند مفید باشد. 

مقاله جدیدی از موسسه کاتو (Cato Institute) منتشر شده که در آن سعی شده است تمامی موارد وقوع حادثه ابرتورم در تاریخ را مستندسازی کند. به دست آوردن ارقام در این مورد کار ساده‌ای نیست که استیو هانکه و نیکلاس کروز از دانشگاه جان هاپکینز زحمت انجام این کار را کشیدند. ابرتورم زمانی رخ می‌دهد که همزمان با آن، کژکارکردی مدنی (civic dysfunction) نیز وجود داشته باشد. معمولاً زمانی که سطح قیمت‌ها هر چند ماه یک بار یا هر چند روز یک بار دو برابر شود، مردم فرآیند جمع‌آوری آمار را متوقف می‌کنند. 

هانکه و کروز در مورد ۵۶ حادثه ابرتورم اقدام به تهیه گزارش کردند. اما این دو کره شمالی را که پنجاه و هفتمین حادثه ابرتورم طی چند سال گذشته در آن رخ داد، به دلیل کمبود داده‌های معتبر و قابل استناد، از گزارش خود کنار گذاشتند. مولفانی که قادر بودند شاخص‌های قیمت را برای شهر آزاد دانزینگ در سال ۱۹۲۳ و برای فیلیپین تحت اشغال ژاپن در سال ۱۹۴۴ جمع‌آوری کنند، برای کسب حقایق در مورد وضعیت امروزی کره شمالی با شکست مواجه شدند؛ که این بیانگر رفتار پیشدستانه پیونگ‌یانگ در زمینه آماری است. هانکه می‌گوید زمانی که مقاله منتشر شد، باشگاه ابرتورمی‌ها یک عضو جدید نیز پیدا کرد: ایران. 

از گزارش مورد اشاره، مقدار کمی حقایق به دست می‌آید. نخست اینکه ابرتورم پدیده‌ای متعلق به عصر مدرن است: به جز یک استثنا، همه ابرتورم‌ها پس از پایان جنگ جهانی اول رخ داده‌اند. تنها مورد استثنا نیز «فرانسه پس از انقلاب» است که در آن تورم ماهیانه از مرز ۳۰۰ درصد در تابستان ۱۷۹۶ گذر کرد. 

دوم اینکه سه‌چهارم این ابرتورم‌ها (۴۳ مورد از ۵۶ مورد)، در یکی از سه برهه مشخص تاریخی رخ دادند. برهه نخست، شامل ابرتورم کشورهای اروپای مرکزی است که پس از جنگ جهانی اول وجود داشتند. 

در این برهه، معروف‌ترین ابرتورم در تاریخ رخ داده است: آلمان وایمار. برهه دوم در حین یا بلافاصله پس از جنگ جهانی دوم است که در آن بدترین مورد ابرتورم در تاریخ رخ داد: مجارستان در سال ۱۹۴۶. درک نرخ‌های تورم مربوط به مجارستان در سال ۱۹۴۶، سخت است؛ ۴۱۹۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰ درصد در ماه که من معتقدم اگر چنین تورمی مرکب شود، نرخ سالانه دارای ۱۷۸ رقم خواهد شد. شاید اگر نرخ مورد اشاره به این صورت بیان شود که در سال ۱۹۴۶ در مجارستان، تورم روزانه برابر ۲۰۷ درصد بود، راحت‌تر قابل درک باشد. 

سومین مورد، برهه مربوط به کشورهای بلوک شرق در زمانی است که اتحاد جماهیر شوروی فروپاشیده شد و در نتیجه این واقعه بیش از نیمی از ابرتورم‌های قرن بیستم رخ دادند. همه مثال‌هایی که در مورد ابرتورم عنوان شدند، بی‌نهایت بر نظام سیاسی و اجتماعی تاکید داشتند. بسیاری از مثال‌های باقی‌مانده نیز، از مورد اخیر زیمبابوه گرفته تا مورد قدیمی «فرانسه پس از انقلاب»، بر تاکید مشابهی دلالت دارند. 

در اینجا می‌توان یک درس را فراگرفت: جدا از ترس برخی جمهوریخواهان آمریکایی و طرفداران پول سخت (مثلاً پولی که دارای پایه طلاست-Hard Money) در آلمان، ابرتورم از سوی مسوولان بانک‌های مرکزی ایجاد نشده، بلکه به دلیل شکست کلی نظام سیاسی رخ داه است. 

گروه اندکی از مردم هستند که به طور همزمان، به خاطر انتظار وقوع ابرتورم در اقتصادهای غربی اقدام به خرید طلا و به خاطر انتظار وقوع فلاکت و بدبختی در تمدن غرب اقدام به انباشت گلوله می‌کنند. من به نجات‌یافتگان این اطمینان را خواهم داد که این سناریوها پابرجا هستند، اما ابتدا بدبختی و فلاکت از راه می‌رسد و در پی آن نیز ابرتورم.