نگاهی به پديده دختران فراری

سوز سرما چهره ظریف و زیبایش را می خراشد و دانه های سپید برف بر سر و صورت كبودش شاید غبار زندگی سیاهش را می شوید.

با هر قدم كه بر می دارد از خانه دور و دورتر می شود و ردپایش بر برفها محو و محوتر.

پرستو كه تنها 16 سال دارد با دست خالی به جدال سرنوشت می رود.

خانه خالی از عاطفه، اعتیاد پدر ، بی مهری های مادر ، دستهای سنگین برادر بزرگتر كابوسی است كه دیگر نمی خواهد به آن برگردد اما خودش هم نمی داند به كجا پناه برده است و چه ها در انتظارش است!

از صبح در خیابانهای شلوغ و پر سر و صدای شهر چرخیده است و حالا در ساعات پایانی شب، خیابان در نظرش متروكه ای هولناك جلوه می كند و او خسته، گرسنه و بی رمق به دنبال سر پناهی است.

در حالی كه سرما امانش را بریده، به امید یافتن پناهگاهی به سمت دستشویی پارك می شتابد غافل از اینكه سرنوشتی شوم چنگالهایش را برای بلعیدن طعمه ای دیگر باز كرده است.

ندا، با محبت سر صحبت را می گشاید و از داستان غم انگیز فرار خودش می گوید و پرستوی بی پناه و بی خانمان را به امید رهایی، به خانه امن دوستانش دعوت می كند.

پرستوی كوچیده از خانه سیاه و بی نورش اكنون بر سر دوراهی مانده است.

رفتن به سوی قصر طلایی كه پایانش تباهی است یا بازگشت به خانه ای خالی از نور و عاطفه ؟ لحظه ای كه سرنوشت ساز است.

نگاهی به آسمان می اندازد و از ته دل خدا را صدا می زند.

پدیده فرار دختران نوجوان و جوان از خانه، سالهاست كه گریبانگیر جامعه است، ولی این پدیده كه یك عصیان پنهان، آرام و شتابنده است در سال های اخیر در جامعه رو به افزایش نهاده و این هشداری نگران كننده برای خانواده ها و جامعه محسوب می شود.

به اعتقاد كارشناسان، فرار نوعی رفتار ناسازگارانه و اعتراض ساده به وضع موجود درخانواده و تمنای محبت دریغ شده می‌باشد كه در این صورت نوجوان و جوان بدون اجازه والدین و یا با توافق آنها خانه را ترك می‌كند.

به گفته كارشناسان اجتماعی، اغلب دختران فراری، كمتر از 24 ساعت پس از فرار، در معرض بسیاری از آسیبهای اجتماعی از جمله اعتیاد ، تجاوز ، گرفتار شدن در باندهای فساد و فحشا و گروهكهای توزیع مواد مخدر قرار می گیرند.

بنابراین فرار دختران از منزل و حضور در محیط هایی غیر از چارچوب‌های خانوادگی، سرآغاز انحرافات اجتماعی و فرو رفتن در منجلاب فساد و تباهی است.

كارشناس آسیب های اجتماعی سازمان بهزیستی استان كرمانشاه در خصوص پدیده فرار دختران گفت: عنوان دختران فراری به دخترانی اطلاق می‌شود كه به دلایل مختلف از قبیل دلایل فردی (اختلالات شخصیتی و روانی)، خانوادگی (طلاق، جدایی، اختلاف خانوادگی)، فقر و دلایل‌ اجتماعی برای رهایی از وضع موجود و بدون پیش بینی وضع آینده از خانه فرار می‌كند.

'بهار سلطانی' در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: دختر فراری با احساس بیگانگی میان خود و خانواده در پی محرم و همدلی می‌گردند تا او را بفهمد.

وی با اشاره به علتهای فرار دختران گفت: ریشه این پدیده را می‌توان در تحقیر جوانان و احترام نگذاشتن به شخصیت آنان، فقر اقتصادی ، اعتیاد یا جدایی‌های عاطفی والدین، اختلالات خانوادگی، ازدواج مجدد هر كدام از والدین، ندادن آزادی های مشروع و كافی و كشمكش ها و رقابتهای بین فرزندان و اعضای خانواده عنوان كرد.

وی افزود: اعتیاد به ‌مواد مخدر، انحراف اخلاقی، آزادی بیش ‌از حد، دوستان ناباب، تعرض جنسی از طرف نزدیكان و همچنین ضعف و كوچك انگاری نسبت به جنسیت دختر از جمله مواردی است كه باعث فرار دختران از محیط امن منزل می‌شود.

به اعتقاد اغلب كارشناسان، نهاد خانواده نقش اول در بروز هرگونه معضل اجتماعی و بزهكاری را دارد و خود و اراده فردی نیز نقش حائز اهمیتی به خود اختصاص می‌دهد.

نتیجه تحقیقات و نظرسنجی‌های علمی نشانگر این واقعیت است كه نقش خانواده در نابسامانی‌های خانوادگی و شیوه‌های نادرست برخورد والدین با دختران، عامل مهم و تاثیرگذار در معضل دختران فراری است.

براساس اطلاعات بدست ‌آمده، بیشترین عامل فرار دختران خانواده‌های نابسامان هستند كه عواملی نظیر طلاق، اعتیاد، زندانی شدن، مرگ و میر و ازدواج مجدد والدین در پیدایش این معضل دخالت مستقیم دارند.

پژوهش‌های متعدد بیانگر این واقعیت است كه‌ خانواده‌های نابسامان و والدین ناآگاه ازعوامل تمایل به‌انحرافات و محرومیت‌های اجتماعی می‌باشند.

خانواده مهمترین تكیه‌گاه فرزندان است، به‌ طوری كه آینده و سرنوشت فرزندان در محیط خانواده رقم می‌خورد.

از آنجا كه حساسیت روحی دختران نسبت به پسران بیشتر و ارتباط آنان با محیط بیرونی كمتر است، بیشتر تحت تاثیر رفتار والدین قرار دارند، به ‌طوری كه بی‌توجهی و بی‌تعهدی والدین می‌تواند در ترغیب دختران به فرار از خانه نقش اساسی را ایفا كند.

كارشناس آسیبهای اجتماعی سازمان بهزیستی كرمانشاه در ادامه با تاكید بر نقش خانواده در معضلات اجتماعی گفت: بین تمامی نهادها و سازمانها اجتماعی، بی شك خانواده نقش و اهمیت ویژه ای دارد به طوریكه هیچ جامعه ای نمی تواند ادعای سلامت كند چنانچه از خانواده هایی سالم برخوردار نباشد.

وی تصریح كرد: محیط و عوامل اجتماعی نیز در به وجود آمدن این آسیبها بی تاثیر نیستند.

وی مشكلات خانوادگی مثل رفتار ظالمانه، اختلاف با پدر ، مادر و برادر و كتك خوردن، ‌ازدواج اجباری ، سردی عاطفه ، طلاق و جدایی ، انحراف اخلاقی والدین و زندانی شدن والدین را از جمله علل خانوادگی موثر بر فرار دختران بر شمرد.

سلطانی افزود: از جمله عوامل اجتماعی نیز می توان به مهاجرت های دسته جمعی ، ‌نبود انطباق وضع زندگی ، افت وضعیت اقتصادی ـ اجتماعی خانواده عنوان كرد و گفت: ترجیح دادن وضعیت فرار نسبت به وضعیت دشوار خانواده با هر ذلتی مثل خود فروشی، گدایی، فروش مواد مخدر، پناهندگی به گروه های فاسد و برآوردن انتظارات آنها همراه است.

وی با اشاره به پیامدهای فرار از خانه گفت: ‌بیماری های جسمی، روانی ،‌بزهكاری ، فحشا ، بارداری نامشروع و پیش از موعد ، اعتیاد به مواد مخدر ، خطر درگیری با قانون ، عدم پذیرش و طرد از طرف خانواده ، روسپیگری و خودكشی از جمله پیامدهای این پدیده شوم است.

وی گفت: برچسب فراری ، به تناسب فرهنگ جامعه ما برای دختران پیامدهای منفی بیشتری دارد و بنابراین آسیبهایی كه می بینند پر رنگ تر است.

در واقع وقتی دختری به هر علتی از خانه فرار می كند راهی به غیر از آلوده شدن برایش باز نیست و او طبیعتا ‌ناگزیر همین یك راه را انتخاب می كند؛ زیرا دیگر خانواده و جامعه پذیرای وی نیست ، پس تصور می كند چون راهی ندارد باید تا آخر خط برود و خود را به هلاكت برساند.

علل و انگیزه هایی كه گروهی از زنان را به انحراف می كشاند متعدد است. فقر ، تنهایی ، بیهودگی ، بیكاری و نبود پذیرش از سوی جامعه ، آنها را در خیابان های بی انتها رها می كند، برخی از این قربانیان ، محصول طلاق و جرم والدین (‌مثل اعتیاد ) نامادری و ناپدری بد رفتار و اطرافیانی هستند كه احساسات و عواطف انسانی آنان را زیر پا له می كنند و به گوشه خیابان های شلوغ و ناامن شهر سوق می دهند.

سلطانی در خصوص راهكارهای مقابله با پدیده دختران فراری گفت: مهم ترین راهكارهای پیشنهادی برای جلوگیری از آسیب های اجتماعی، آموزش اصول شیوه های تربیتی به والدین به ویژه در خصوص دوران بلوغ فرزندان ، آموزش مهارتهای زندگی به دختران و آگاهی دادن به دختران درباره عواقب فرار از طریق رسانه های جمعی است.

وی در خصوص پدیده فرار دختران در استان كرمانشاه گفت: در استان كرمانشاه به دلیل موانع قومی و فرهنگی آمار دختران فراری زیاد نیست اما آمار بد سرپرستی دختران بالاست.

وی بیشترین سن فرار دختران را در استان كرمانشاه بین سنین 13 تا 16 سالگی عنوان كرد و گفت: متاسفانه اوج این پدیده در دوران بلوغ دختران است.

سلطانی افزود: در استان كرمانشاه مركز پذیرش و ساماندهی دختران در معرض آسیبهای اجتماعی فعال است كه خدمات بسیاری را به دختران در معرض آسیب كه یا خود مراجعه می كنند یا ما شناسایی می كنیم و یا توسط كلانتریها معرفی می شود ارائه می دهد و امكان بازگشت سریعتر دختران را به خانواده ها فراهم می كند.

وی این خدمات را شامل اقدامات پزشكی از نظر بررسی سلامت جسمی، خدمات تخصصی مددكاری اجتماعی و روان شناسی و ارتباط با خانواده و رفع مشكل ، بررسی شرایط فرار و آسیبهای ایجاد شده ، توانمند سازی تحصیلی ، شغلی و حرفه آموزی و خدمات حقوقی عنوان كرد.

وی گفت: بالغ بر 60 تا 65 درصد دخترانی كه در این مراكز نگهداری می شوند به خانواده ها برمی گردند و با اقدامات مشاوره ای كه با خانواده های آنها انجام می شود والدین دوباره آنها را می پذیرند.

این كارشناس در پایان گفت: در راستای پیشگیری از پدیده دختران فراری و دیگر آسیب های اجتماعی ، بحث آموزش مهارتهای زندگی در سالهای اخیر در مهدهای كودك، مدارس، دانشگاهها و ادارات استان برگزار می شود.