تاثیر ارز دیجیتال در اقتصاد ایران

برای نهادهای حکومتی از قبیل دولت، بانک مرکزی، نهادهای قضایی و امنیتی، ارزهای دیجیتال مانند بیت­‌کوین می­‌توانند کابوس وحشتناکی تلقی شوند. این ارزها به دلیل قابلیت‌­هایی همچون عدم دسترسی به داده‌­های شبکه و اطاعات کاربران می‌­توانند ابزار مناسبی برای ارتکاب جرایم مختلف از قبیل پولشویی، قاچاق کالا و اسلحه، خرید و فروش مواد مخدر و بسیاری دیگر باشند.

 داستان از کجا آغاز شد؟

در سال ۲۰۰۸ ساتوشی ناکاماتو با انتشار مقاله‌­ای صحبت از پول الکترونیکی کرد که قابلیت انتقال به صورت همتا به همتا دارد، به این معنا که نیازمند کنترل‌­کننده و مدیر نیست و کاربران به صورت مستقیم با یکدیگر در ارتباط هستند. به همین دلیل است که شبکه بیت‌کوین را یک سیستم مستقل خودگردان می‌­دانند. پشتوانه این پول میزان عرضه و تقاضا از سوی کاربران است و به هیچ ارز سنتی وابسته نیست. فناوری بلاک‌چین قابلیت‌های بی‌نظیری از جمله غیرمتمرکز بودن داده‌ها ایجاد کرده است.

این پول الکترونیکی سرآغاز فصل جدیدی در زمینه صنعت پرداخت، سرمایه‌­گذاری و افزایش بهره­‌وری در بسیاری از صنایع بود. از آن زمان پروژه­‌های بسیاری به کمک این پدیده به وجود آمده‌­اند که موجب حیرت همگان شده­‌اند. سوالی که فارغ از تمام جنبه‌­ها می‌­توان پرسید این است که آیا از این ارزها می­‌توان به عنوان ابزاری برای گره‌­گشایی از مشکلات اقتصاد ایران بهره برد؟ در ادامه مهمترین مزایا و معایب ارزهای رمزنگاری شده را بررسی خواهیم کرد و سپس شرایط بهره‌مندی از مزایای رمز ارزها و فناوری بلاک‌چین توضیح داده خواهد شد.

مزایا

سهولت استفاده: برای استفاده از پول خود به صورت الکترونیک ناچار هستید که به بانک مراجعه کنید، پس از تحویل مدارک لازم و افتتاح حساب باید رمز دوم خود را از طریق دستگاه­‌های خودپرداز انتخاب کنید. این مراحل به ویژه در شهرهای بزرگ می‌تواند یک روز کاری شما را به خود اختصاص دهد. اما برای دادوستد ارزهای رمزنگاری شده تنها نیاز به اینترنت و صرف چند دقیقه زمان دارید. یک کیف‌پول بسازید و هرآنچه می‌خواهید انجام بدید.

غیرمتمرکز بودن: بسیاری از ارزهای رمزنگاری شده از قبیل بیت‌کوین و اتریوم غیرمتمرکز هستند. به این معنا که یک پایگاه داده در سرور شبکه وجود ندارد. بلکه داده‌های شبکه میان کاربران توزیع می‌شود. همچنین اکثر ارزهای رمزنگاری شده کنترل­‌کننده و مدیر مشخصی ندارند بلکه خودگردان هستند.

کاربرد بین­‌المللی: زمانی که از ارزهای رمزنگاری شده استفاده می­‌کنید، هیچ محدودیت جغرافیایی نخواهید داشت. در هرکجای جهان که باشید، می‌توانید ارز مورد نظر خود را برای کسی که می‌خواهید، ارسال کنید. دادوستد رمز ارزها تحت کنترل هیچ بانک مرکزی نیست بنابراین به راحتی و بدون معطلی می‌توانید دادوستد بین‌المللی داشته باشید.

کارمزد کم: دادوستد هر ارز فیاتی که از طریق درگاه‌های بانکی صورت می‌گیرد به طور معمول پُرهزینه است و کارمزد قابل توجهی دارد. اما زمانی که از برخی از ارزهای رمزنگاری شده استفاده می‌کنید کارمزد بسیار ناچیزی برای دادوستدهای خود می‌پردازید.

دادوستد سریع: به کمک ارزهای رمزپایه می­‌توانید به سرعت پرداخت‌های خود را انجام بدید یا مبالغ لازم را دریافت کنید. هرچند پرداخت‌های بانکی نیز امروزه سرعت خوبی دارند اما هنگام استفاده از رمز ارزها تفاوت چندانی حس نخواهید کرد.

شفافیت: ارزهای رمزنگاری شده مبتنی بر فناوری بلاک‌چین هستند، هر تراکنشی که صورت می‌گیرد به عنوان بلوکی به زنجیره بلوک قبلی متصل می‌شود. فناوری بلاک‌چین تمامی داده‌ها را به صورت تغییر ناپذیر و غیرقابل دستکاری و هک در خود نگه می‌دارد. بنابراین امکان تغییر و تحریف در اطلاعات وجود ندارد و تمامی کاربران در فضایی شفاف مشغول به فعالیت هستند.

ناشناس بودن: زمانی که می‌خواهید کیف‌پول رمز ارزی را ایجاد کنید، نیازی به ارائه اطلاعات هویتی خود ندارید. بنابراین می‌توانید به صورت ناشناس به دادوستد بپردازید و نگرانی بایت حریم خصوصی خود نداشته باشید.

امنیت بالا: هک و رخنه به فناوری‌هایی که مبتنی بر بلاک‌چین هستند تقریبا غیرممکن است. ارزهای رمزنگاری شده از فناوری بلاک‌چین بهره می‌برند، بنابراین هک شدن سیستم بسیار دشوار و تقریبا غیرممکن است.

شبکه همتا به همتا: در شبکه ارزهای رمزنگاری شده مدیر و کنترل‌کننده‌ای وجود ندارد که بخواهد تراکنش‌ها را مدیریت کند. تمامی کابران به صورت مستقیم با یکدیگر در ارتباط هستند و نیازی به واسطه یا شخص ثالث نیست.

معایب

نوسانات شدید قیمت: یکی از مهمترین معایب ارزهای رمزنگاری شده نوسانات شدید قیمت است. از زمانی که این ارزها به وجود آمدند به صورت مداوم در حال تغییر ارزش هستند. این نوسانات به گونه‌ای است که بیت‌کوین تنها ظرف یکسال ۸۰٪ از ارزش خود را از دست داد. حال تصور کنید شخصی که در ابتدای سال گذشته تصمیم به سرمایه‌گذاری در بیت‌کوین گرفته و اقدام نیز کرده باشد، بدون شک  خسارت بزرگی را متحمل شده است.

البته مدتی است که برای رفع این مشکل پروژه­‌های استیبل‌کوین معرفی شده‌اند. این ارزها وابسته و متکی به یک ارز فیات مانند دلار یا یورو و یا یک کالا مانند طلا هستند. نوسانات ارزش استیبل‌کوین‌ها به مراتب کمتر از سایر ارزها مانند بیت‌کوین است. به همین دلیل شاید به زودی شاهد این باشیم که این ارزها را به عنوان ذخیره ارزش یاد کنند.

ریسک بالای سرمایه‌گذاری: به دلیل نوسانات شدید،‌سرمایه‌گذاری روی ارزهای رمزپایه بسیار خطرناک است. این بازار نشان داده است که به ثبات علاقه چندانی ندارد، بنابراین باوجود این‌که بسیاری از افراد توانسته‌اند سرمایه‌های هنگفتی از طریق سرمایه‌گذاری در این بازار کسب کنند اما همچنان گزینه مناسبی برای سرمایه‌گذاری نخواهند بود. به ویژه در کشور ما که ارزش ریال ظرف چند ماه اخیر به مراتب کاهش یافته است، ریسک سرمایه‌گذاری دو چندان می‌شود.

پذیرش محدود: اگرچه حدود ۱۰ سال از تولد اولین ارز رمزنگاری شده می­گذرد اما همچنان این ارزها برای بسیاری از مردم ناشناخته هستند. بسیاری از افراد و کسب‌وکارها اطلاع دقیقی از ماهیت و چگونگی کارکرد رمز ارزها ندارند. همچنین تعداد زیادی نیز به دلایل مذکور (مانند نوسان شدید قیمت) تمایلی به دادوستد با آن ندارد. بنابراین اگر به دنبال روش پرداختی هستید که از سوی اکثر جامعه پذیرفته شده باشد، باید رمز ارزها را از فهرست خود خط بزنید.

کاربرد در جرایم: رمز ارزها به دلیل ماهیت خود ابزار مناسبی برای جرایم هستند. از پول‌شوها و قاچاقچیان گرفته تا فروشندگان مواد مخدر و اسلحه، همگی رابطه خوبی با رمز ارزها دارند. علت نیز واضح است، خبری از کنترل و نظارت مقامات قضایی و امنیتی در این جهان نیست.

یکی از مهمترین عللی که در بسیاری از کشورها موجب برخورد سخت‌گیرانه‌ای با ارزهای رمزپایه شد، امکان فرار مالیاتی به کمک این فناوری نوین بود. بسیاری در چین دارایی‌های خود را تبدیل به بیت‌کوین می‌کردند و امکان بررسی را برای نهادهای اخذ مالیات ازبین می‌بردند. بنابراین تا حدودی باید به مقامات حکومتی حق داد که دیدگاه خوبی نسبت به رمز ارزها نداشته باشند.

با همه این مزایا و معایب آیا ارزهای رمزنگاری شده می‌توانند به اقتصاد ما کمک کنند؟ آیا می‌توانند موجب کاهش هزینه‌ها شوند و در عین حال روش پرداخت و سرمایه‌گذاری مناسبی باشند؟

در ادامه این مطلب شرایط بهره­‌مندی مفید از ارزهای رمزنگاری شده را توضیح خواهیم داد.

تصویب قانون

بهترین اقدام به منظور شفاف‌­سازی و آگاهی افراد جامعه تصویب قانون از سوی مجلس است. درست است که ارزهای رمزنگاری شده و صنعت بلاک‌چین ویژگی­‌هایی دارند که به طور معمول حکومت‌­ها حاضر به پذیرش آن شرایط نیستند، اما این ویژگی‌­ها غیرقابل تغییر نیستند. برای مثال می‌­توان با تصویب قانون، پروژه­‌های مبتنی بر بلاک‌چین را مکلف به ارائه اطلاعات خود به نهادهای ذی­ربط کرد، امری که از سوی بسیاری از کشورها از جمله ژاپن و کره‌جنوبی محقق شده است. این اقدام موجب شکل­‌گیری پروژه­‌های قانونی و مطمئن خواهد شد. همچنین تصویب قانون باعث افزایش اطمینان کاربران می‌­شود، در نتیجه افراد می‌­توانند با خیال راحت اقدام به سرمایه‌گذاری و استفاده از آن به عنوان روش پرداخت کنند.

اخذ مالیات

همان­‌طور که اشاره شد، یکی از مهمترین نگرانی‌­های دولت­‌ها عدم امکان اخذ مالیات از ارزهای رمزنگاری شده است. اما چنانچه پروژه‌های قانونی حمایت شوند، موجب اخذ مالیات از دارایی‌­های دیجیتال افراد خواهد شد. ابتدا باید به صورت قانونی ماهیت رمز ارزها شناسایی و مشخص شود، در این صورت این مشکل اساسی نیز برطرف خواهد شد. برای مثال تصور کنید که صرافی‌­های مجازی در کشور ایجاد شوند و با نهادهای دولتی در ارائه‌ی اطلاعات مالی افراد همکاری کنند، بنابراین دولت به راحتی می‌­تواند همچنان مالیات قانونی موردنظر را اخذ کند.  البته همکاری این پروژه‌­ها ضمن رعایت حریم خصوصی افراد خواهد بود.

تقویت پروژ‌ه‌های استیبل‌کوین

 یکی دیگر از مهمترین ایرادهایی که به ارزهای رمزپایه وارد بوده، نوسانات شدید قیمت است. علاقه­‌مندان ارزهای رمزپایه به صورت مداوم اخبار نوسانات این ارزها را می­‌شنوند. برای مثال بیت­‌کوین در طول یکسال بیش از ۸۰٪ از ارزش خود را از دست داد. همچنین با توجه به تفاوت ارزش پول ملی ما با سایر ارزهای فیات مانند دلار و یورو، سرمایه‌­­گذاری روی این ارزها بسیار ترسناک به نظر می‌­رسد. بنابراین بسیاری ممکن است به این دلیل به طور کلی مخالف دادوستد و سرمایه­‌گذاری روی ارزهای رمزنگاری شده باشند.

با ظهور پروژه­‌های استیبل­‌کوین، ایراد فوق تا حد زیادی برطرف شده است. استیبل‌کوین‌­ها نشان داده‌­اند که نسبت به سایر ارزها نوسان کمتری دارند. بنابراین ما نیز می­‌توانیم پروژ­ه­‌های استیبل­‌کوین ایجاد کنیم و ضمن برخورداری از تمامی مزایای ارز دیجیتال، از نوسان قیمت آنها جلوگیری کنیم. تصور کنید ارز رمزپایه‌­ای وابسته به ارزش طلا در کشور ایجاد شود. در عین حال که آن ارز با نهادهای قانونی همکاری می­‌کند. به نظر می­‌رسد با این شرایط فرصت مناسبی برای سرمایه­‌گذاری باشد.

تقویت صنعت استخراج

بسیاری از ارزهای رمزنگاری شده قابلیت استخراج دارند، به این معنا که با کمک نرم‌­افزارها و  سخت‌­افزارهای مخصوص و قدرتمند امکان کسب ارزهای رمزپایه به عنوان پاداش برای استخراج­‌کنندگان وجود دارد. این سخت‌­افزارها برق زیادی را مصرف می­‌کنند؛ اما با توجه به اینکه تعرفه‌های مصرف برق در ایران پایین است، می­‌توان صنعت استخراج را به عنوان کسب‌وکاری پر سود در نظر گرفت. همچنین این صنعت موجب دور زدن تحریم‌­ها و ورود ارز به کشور خواهد شد. اگر مایل هستید که اطلاعات بیشتری در این رابطه کسب کنید، نیاز به کمی مطالعه و مشورت خواهید داشت.

تربیت نیروی‌های متخصص در زمینه فناوری بلاک‌چین

فناوری بلاک‌چین و ارزهای رمزنگاری شده هنوز در غرب هم به طور کامل شناخته شده نیستند. اما با این وجود بسیاری از کشورها تلاش­‌های زیادی برای تربیت نیروی­‌های متخصص می‌کنند. از برنامه­‌نویسان گرفته تا حقوق‌دانانی که ابعاد حقوقی این پدیده­‌های نوظهور را برای کسب‌­وکارها و عموم مردم تشریح کنند. به نظر می‌­رسد که دانشگاه­‌های کشور ما نیز باید تلاش‌‌های بیشتری در این زمینه انجام دهند.

فناوری­ بلاک‌چین در طول این مدت کوتاه نشان داده است که می‌­تواند بسیاری از صنایع را متحول کند و کسب­‌وکارهای جدیدی را ایجاد کند، بدون آن­که نیازمند سرمایه­‌گذاری­‌های کلان باشد. بنابراین برگزاری دوره­‌های تخصصی و کاربردی فناوری­ بلاک‌چین و رمز ارزها در دانشگاه­‌های سراسر کشور (و نه فقط دانشگاه صنعتی شریف یا امیر کبیر)، موجب گسترش یادگیری و اجرای این فناوری در عرصه­‌های مختلف خواهد شد. تا زمانی که توانایی لازم برای ایجاد پروژه­‌های قدرتمند از نظر فنی نداشته باشیم، استفاده از قابلیت­‌های رمز ارزها و فناروی بلاک‌چین بیشتر شبیه یک رویا خواهد بود.

جمع­‌بندی

بدون شک اغلب پدیده­­‌های جهان قابلیت­‌های خوب و بد زیادی دارند،‌ مهم آن است که کاربردهای سودمند این پدیده‌­ها از جمله رمز ارزها و دیگر فناوری‌­های مرتبط شناسایی و تقویت شوند. به نظر می‌­رسد فناوری ارزهای رمزنگاری شده می‌­تواند صنعت پرداخت و سرمایه­‌گذاری را در کشور متحول کند، هزینه­‌های بسیاری را کاهش و  کسب‌­وکارهای زیادی را ایجاد کند. آنچه که امروز کشور ما به آن نیاز مبرمی دارد.