لپ‌تاپ‌ها هم زلزله را حس می‌کنند

ورود لپ‌تاپ‌ها به بازار رایانه ابتدا به منظور تسهیل در کار و انتقال داده‌ها و قابل حمل کردن کامپیوتر‌های شخصی انجام گرفت اما اکنون بنا بر آنچه در اخبار انتشار یافته از لپ‌تاپ‌ها می‌توان استفاده‌های دیگری نیز کرد که تا به حال شاید یا تصورش به اذهان راه نیافته یا خیلی قابلیت تحقق آن در عالم واقع متصور نبوده است.

با این حال و برمبنای آخرین اخبار انتشار یافته، می‌توان از لپ‌تاپ‌ها به‌عنوان ابزاری هشدار‌دهنده و حتی برای آمادگی با خطرات ناشی از وقوع زلزله استفاده کرد.

دانشمندان در جدید‌ترین تحقیقات به این نتیجه رسیده‌اند که با توجه به‌وجود حسگرها در لپ‌تاپ‌ها می‌توان از این رایانه ها به‌صورت شبکه‌ای گسترده و جهانی، برای پی‌بردن به حرکات شدید و ناگهانی زمین استفاده و به نوعی وقوع زلزله را پیش‌بینی کرد.لپ‌تاپ‌های امروزی متفاوت‌تر از انواع اولیه آن هستند و در آنها قطعاتی به کار می‌رود که در برابر زلزله و تکان شدید حساس است.

این قطعات که به‌اصطلاح به آنها سنسور و حسگر‌های ضربه‌گیر می‌گویند علاوه بر اینکه وظیفه محافظت از اطلاعات دیسک سخت (هارد دیسک) را بر عهده دارند، دارای قابلیت شناسایی ارتعاشات نیز هستند.با توجه به مخاطرات زلزله و حوادث ناشی از آن و اینکه آمریکا نیز از جمله کشورهایی است که بخش‌های عمده‌ای از آنها روی کمربند زلزله قرار دارند، دانشمندان آمریکایی همواره به‌دنبال راه‌های مؤثری برای پیشگیری از خسارات ناشی از وقوع زلزله هستند. از همین رو گروهی از محققان دانشگاه استنفورد و دانشگاه ریورساید آمریکا در تحقیقات مشترک خود با شبکه کردن بیش از 1400‌لپ‌تاپ به یکدیگر، راهی برای گردآوری اطلاعات مربوط به لرزش زمین یافته‌اند. اگرچه لرزش یک لپ‌تاپ نشانه بروز زلزله تلقی نمی‌شود ولی تکان خوردن تعداد زیادی لپ‌تاپ با هم و در آن واحد می‌تواند به معنای وقوع زمین‌لرزه باشد.الیزابت کاکرن، یکی از پژوهشگران دانشگاه ریورساید معتقد است که این شبکه‌ها در کشورهای فاقد تجهیزات گرانقیمت لرزه‌نگاری، بسیار باارزش است.

وی بنیانگذار شبکه‌ای به نام Quake-Catcher است که از حسگرهای موجود در رایانه‌های کشورهای مکزیک، کلمبیا، شیلی و اخیرا کرایست چرچ زلاندنو تشکیل شده است.استفاده از لپ‌تاپ‌ها برای تشخیص لرزه‌های اولیه ناشی از بروز زمین لرزه با توجه به خطرات جانی و مالی بسیار زیادی که این پدیده مخرب طبیعی از خود بر جا می‌گذارد را می‌توان یکی از دستاوردهای مهم علمی در این زمینه تلقی کرد.

علاوه بر این استفاده از حسگرهای لپ‌تاپ‌های متعدد نیز علاوه بر آنکه می‌تواند در زمینه لرزه‌نگاری بسیار راهگشا و کم‌هزینه باشد، به‌عنوان راهکار مکمل لرزه‌نگاری علمی نیز به کار گرفته شود. تا‌کنون برای تشخیص احتمال وقوع زلزله یا میزان و شدت امواج زلزله و پس لرزه‌های ناشی از آن از شیوه‌ای علمی به نام لرزه‌نگاری استفاده می‌شد، که همچنان نیز یکی از مؤثر‌ترین شیوه‌ها در این زمینه تلقی می‌شود. البته لرزه‌نگاری تا‌کنون نتوانسته‌ در زمینه پیش‌بینی زلزله‌ها مؤثر عمل کند و بیشتر در زمینه پیش‌بینی وقوع سونامی موفق‌تر عمل کرده است.

لرزه‌نگاری

لرزه‌نگاری مطالعه علمی گسترش امواج الاستیک در زمین است و به‌عنوان یکی از شاخه‌های ژئوفیزیک شناخته می‌شود. از آنجا که امکان دسترسی به لایه‌ها و ساختارهای درون زمین میسر نیست امواج الاستیک (یا امواج اکوستیک) این امکان را فراهم می‌کنند که به بازسازی آنچه در زیرزمین وجود دارد با استفاده از اطلاعات به دست آمده از این امواج بپردازند. بدین صورت لرزه‌شناسی به زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی مرتبط می‌شود. لرزه‌نگاری برای مطالعه علمی پیدایش زلزله و امواج حاصل از آن به‌وجود آمد.

به‌دنبال آغاز جنگ سرد قدرت‌های جهانی رو به سرمایه گذاری بیشتری در این علم آوردند تا از وقوع آزمایشات هسته‌ای طرف مقابل و محل و شدت آن مطلع شوند. سپس در دهه 60 و 70میلادی با گران شدن نفت و بحران انرژی بار دیگر نظرها متوجه این علم شد تا با ابداع دستگاه‌ها و روش‌های نوین اقدام به اکتشاف منابع جدید کنند. اگرچه لرزه‌شناسی تاکنون در پیش‌بینی زمان زلزله موفق نبوده اما در مورد پیش‌بینی سونامی (Tsunami) موفق و کارساز بوده است.

امواج لرزه‌ای همان امواج صوتی با طیف فرکانس گسترده‌تری هستند که به 3 نوع کلی امواج فشاری (P-waves)، امواج برشی (S-waves) و امواج سطحی (Surface waves) طبقه‌بندی می‌شوند. سرعت انتشار امواج بستگی به جنس محیط دارد.

علم لرزه خود به 2 گروه اصلی زلزله و نفت تقسیم می‌شود. در شاخه زلزله، امواج زلزله که از همان امواج صوتی هستند مورد مطالعه قرار می‌گیرد. امواج زلزله حاوی اطلاعات زیادی از لایه‌های مختلف کره زمین هستند که با ثبت و بررسی این امواج به دست خواهد آمد. در شاخه نفت اطلاعات لرزه‌ای با ایجاد امواج لرزه‌ای مصنوعی در سطح زمین و دریافت بازتاب این امواج از درون لایه‌های زیر سطحی به دست می‌آید. به دلایل اقتصادی و اهمیت اکتشاف و تولید نفت علم لرزه کاربردهای فراوانی در صنعت انرژی پیدا کرده است.

کاربرد علم لرزه در صنعت نفت خود به دو گروه لرزه‌نگاری اکتشافی و لرزه‌نگاری توسعه‌ای تقسیم می‌شود. لرزه‌نگاری اکتشافی بیشتر به‌صورت دو بعدی ولی لرزه‌نگاری توسعه‌‌ای میادین شناخته شده به‌صورت سه‌بعدی و چهار‌بعدی انجام می‌گیرد.

پیش‌بینی زلزله

منظور از پیش‌بینی زلزله یعنی اینکه زلزله در کجا و چه زمانی و با چه قدرتی ممکن است اتفاق بیفتد. امروزه اینکه زلزله‌ها در کجا رخ می‌دهند تا حدودی قابل پیش‌بینی است اما اینکه چه زمانی قرار است به‌وقوع بپیوندند و با چه قدرتی، هنوز در پرده ابهام است. با اینکه انسان درصدد پیش‌بینی حوادث طبیعی از جمله زلزله - با توجه به قرائن- است و این از آرزوهای بشر محسوب می‌شود اما هنوز دانشمندان ناامیدانه در تلاشند تا راهی برای پیش‌بینی حوادث کنترل نشدنی چون زلزله بیابند.

سابقه پیش‌بینی زلزله به زمان امپراتوری‌های چین که از منجمین می‌خواستند تا زلزله‌ها را پیش‌بینی کنند بر می‌گردد چرا که در تصور مردم چین زلزله نشانه خشم خداوند بر امپراتور بود.

امروز کشورهای پیشرفته و صاحب علم و دانش دانشمندان خود را موظف کرده‌اند تا در این زمینه دست به کاوش بزنند ولی هنوز به نتایج امیدوار‌کننده‌ای نرسیده‌اند. در هر حال پژوهشگران با تحت نظر قرار دادن تغییرات ژئوفیزیکی، ژئو شیمیایی و زیست شناختی در مناطقی که احتمال زلزله می‌رود سعی کرده‌اند به شواهد علمی دست یابند. یکی از علائمی که در پیش‌بینی مورد استفاده قرار می‌گیرد تجزیه و تحلیل پس لرزه‌هاست. چنان‌که در شهر اورویل کالیفرنیا زلزله سنج‌ها تعداد زیادی از زلزله‌های کوچک و معینی با بزرگی 7/4 را ثبت کرده بودند و تعداد زلزله‌های کوچک در حال افزایش بود و بر همین اساس متخصصان توانستند زلزله را پیش‌بینی کنند. این پیش‌بینی‌ها در نهایت به واقعیت پیوست و در آگوست 1975 زلزله‌ای با بزرگی7/5 ریشتر در این شهر اتفاق افتاد.

با وجود این، زلزله‌های مرگباری اتفاق افتاده‌اند که از قبل علائمی چون لرزش‌های خفیف زیر سطح زمین، از وقوع آنها خبر نمی‌داد. در مناطقی که یک دوره آرامش فعال را پشت سر گذاشته‌اند نیز بعضا بر خلاف پیش‌بینی‌ها زلزله‌ای اتفاق افتاده است.