چرا وقتی مشت توی صورت مان می خورد، دور کله مان ستاره می چرخد؟

دیدن ستاره ها هنگامی که ضربه محکمی به سرتان می خورد، تنها مختص برنامه ها و شخصیت های کارتونی نیست. این منظر ستاره شناسانه در زندگی واقعی هم می تواند اتفاق بیافتد. خیلی هم خارق العاده است.

برای لحظه ای مشت سخاوتمندانه محمدعلی کلی را جلوی صورت تان می بینید، و ثانیه ای بعد همه چیز تار و پر از خال های روشن می شود. انگار که کهکشان راه شیری از مقابل چشمان تان در حال عبور است. چرا یک چک یا کشیده حسابی وسط میدان مسابقه، باعث چنان عکس العمل غریب و مرموزی در برابر چشمان ما می شود؟ اینجا می توانید داستان جالب این ستاره ها را بخوانید.

به شکل طبیعی، همه چیز از مغز شما آغاز می شود.

اول کمی مقدمه چینی : occipital lobe نام بخشی از مغز است کار مدیریت و کنترل آنچه را که می بینیم، برعهده دارد. این قسمت در پشت سر واقع شده است. شغل شریف این لوب مغز، این است که اطلاعات دریافتی از سلول های بینایی چشم (retina) را دریافت کرده و آنها را تبدیل به چیزی کند که حس دیدن را در ما ایجاد می کند. در حقیقت قبل از آنکه بدانید یک گرگ وحشی روبروی شما ایستاده و آماده حمله است، رتینا نور قابل مشاهده را گرفته و آن را تبدیل به سیگنال های شیمیایی می کند. آنگاه این سیگنال ها قبل از ارسال به مغز برای تجزیه و تحلیل، تبدیل به پالس های الکتریکی می شوند. حال لوب اکسیپیتال مغز بر اساس اطلاعات دریافتی به شما می گوید که: فراااار، یک گرگ اینجا ایستاده!

پس کل مسئله این است: چشم ها و مغز شما با یکدیگر کار می کنند تا شما بدانید چه چیزی جلوی روی تان است.

البته فقط همین یک نوع اطلاعات به مغزتان نمی رسد و مغز دائما انواع مختلف تحریک ها را دریافت کرده و می خواند. رابرت واد کرو، دستیار بالینی عصب-چشم پزشکی دانشگاه کالیفرنیا توضیح می دهد که: «اگر شما مغز را آزار داده و عصبانی کنید، ممکن است واکنش هایی شبیه آنچه به صورت معمول انجام می دهد، تولید کند. در این مورد که پرسیده اید، پاسخ مغز تصویری است.» ضربه زدن و تحریک لوب اکسیپیتال همچنین می تواند توهم گریه را ایجاد کند.

موضوع اینجا است که پاسخ های مغز به هیچ چیز خاصی وابسته نیستند. پس ممکن است هنگامی که ضربه سختی به این لوب مغزتان که در قسمت پشت سر واقع شده وارد می آید، به جای پرندگان شناور یا ستاره ها، شما تنها نور درخشانی را ببینید.

البته این مسئله همیشه اتفاق نمی افتد. وقتی برای بستن بند کفش تان خم می شوید و سرتان را به گوشه دیوار یا در می زنید، کله شما به صورت ناگهانی متوقف می شود. در حالی که مغزتان هنوز در حال حرکت است. اما به دلیل اینکه مغزتان با مایع مغزی نخاعی احاطه شده، یک لایه نازک «مایع مغزی نخاعی» مانع برخورد مغزتان به استخوان جمجمه می شود. این مایع همان چیزی است که باعث می شود هدبنگ ( سر تکان دادن های شدید روی سن ) و یا فوتبال آمریکایی بدون آسیب فوری به مغز، امکان پذیر باشند. اما هنگامی که چیزی با شتاب بسیار زیاد به سر و صورت شما برخورد می کند، اوضاع مقداری متفاوت است.

چنین ضربه ای چنان محکم است که سیستم مایع مغزی نخاعی توانایی خود برای حفاظت از مغز را از دست می دهد. مثلا توپ بیس بالی که برای فرود در دست شما تنظیم شده، اما با تمام شدت به پیشانی شما برخورد می کند، جمجمه شما را به عقب فشار می دهد و حتی ممکن است باعث برخورد جمجمه با قسمت جلویی مغز شود. وقتی هم که به زمین می افتید و بخش عقبی سرتان به شدت با زمین برخورد می کند، ممکن است بخش عقب مغز (لوپ اکسیپیتال) هم به پایین فشار داده شده و به استخوان جمجمه برخورد کند و اوه... ستاره ها.

البته زیاد نگران نباشید، راه های کم خطر تر و کم هیجان تری هم برای احساس این اثر وجود دارد. اگر دقت کرده باشید، صبح ها هنگام مالیدن چشم ها هم این ستاره ها را دیده اید. کرو توضیح می دهد که: «شما می توانید رتینا را درست شبیه هنگامی که نور را می بیند، تحریک کنید. زیرا رتینا تنها یک کار را به خوبی بلد است انجام دهد، اینکه نور وجود دارد یا اینکه نیست. در نتیجه وقتی بر روی چشمان تان فشار وارد می کنید، رتینا گاهی فکر می کند باید ببیند و در نتیجه سویچ را روشن می کند. (البته این کار را بدون ضرر تلقی نکنید) رتینای ساده لوح به سرعت ایمیلی برای مغزتان ارسال می کند که در سابجکت یا موضوع نوشته شده: نور! اما قسمت متن این ایمیل خالی است. و این همان چیزی است که شما دریافت می کنید: رگه هایی از نور ناشناخته در بالای چشم اندازی که مغز قرار است حس دیدن را در آن ایجاد کند.

امیدوارم دفعه بعدی که ستاره می بینید، یک ستاره آسمانی باشد و خبری از مشت و توپ بیس بال نباشد.