جزئیات مرگ خودرو های فرسوده / شرایط پرداخت وام ده میلیونی با یک ضامن

گفت و گو با امیررضا رجبی، معاون نوسازی ناوگان ستاد حمل‌ونقل و مدیریت مصرف سوخت کشور در رابطه با مرگ خودرو های فرسوده.

 درحوزه اقتصاد همواره خبرهایی که به خودرو  ارتباط پیدا می کنند در میان پر بیننده ترین اخبار جای می گیرند وعلت آن  هم واگویه تر از آن است که بخواهیم در یک اشاره چند خطی به آن بپردازیم. خودرو های پر رنگ و لعابی که از سوی کارخانه های مختلف در کوچه پس کوچه های شهر به حرکت در می آیند  بی تردید روزگاری  تاریخ دار می شوند و دیگر منحنی حیات شان رو به نزول می رود. « مرگ خودرو های فرسوده » بهانه ای دست مان داد تا از امیررضا رجبی، معاون نوسازی ناوگان ستاد حمل‌ونقل و مدیریت مصرف سوخت دعوت کنیم تا در کافه خبر حضور پیدا کند و پیرامون آن توضیح دهد. رجبی در یکی از روزهای بهاری سال جاری مهمان کافه خبر بود و در رابطه با آخرین وضعیت طرح خودرو های فرسوده  توضیح داد. او اعتقاد دارد طی 5 سال گذشته حجم زیادی خودرو از  چرخه خارج شده و با توجه به این آمار بالا در برخی موارد ممکن است نارضایتی هایی وجود داشته باشد. متن کامل گفت و گو با امیررضا رجبی، معاون نوسازی ناوگان ستاد حمل‌ونقل و مدیریت مصرف سوخت کشور را در ادامه می خوانید:

بحث سامان دهی خودرو های فرسوده طی سال های گذشته همواره مطرح بوده و به دنبال آن هم برخی در مقام نقد و گروهی در مقام دفاع به  بررسی عملکرد این موضوع پرداخته اند. ارزیابی شما ،از عملکرد در زمینه ساماندهی خودرو های فرسوده چگونه است؟
واقعیت این است که خروج خودرو های فرسوده به عنوان یک کار بزرگ و تاثیر گذار در حوزه کاهش مصرف سوخت، کاهش آلودگی هوا، کمک به سلامت جامعه و کمک به پیشبرد اقتصاد از دست اقدام هایی است که نیاز به فرهنگ سازی دارد. باید بین مردم این باور به وجود آید که از خودروی فرسوده خود دست بکشند و راحت شوند. از سال 85 که به طور جدی این کار در دولت نهم شروع شد انصافا بخشی از این بار را اصحاب رسانه به دوش کشیدند. رسانه ها خوب اطلاع رسانی و فرهنگ سازی کردند و این باور به وجود آمد که حضور خودروی فرسوده در کشور مضر است. اگر اشتباه نکنم خودرو سازی از سال 46 در کشور شروع شد اما تا پیش از سال 85 در رابطه با طرح خودرو های فرسوده به طور جدی کاری صورت نگرفته بود.

یعنی منهای واردات خودرو که انجام شده بود برنامه ای برای خودرو های تولیدی از سال 46 وجود نداشت؟

اگر واردات را در نظر نگیریم صنعت خودروسازی تقریبا از سال 46 شروع شد ولی تا سال 82 برنامه ای برای مرگ خودرو های متولد شده تدوین نشده بود.

به لحاظ زمانی دقیقا چه وقت این موضوع مورد توجه قرار گرفت؟

سال 82 تقریبا اولین دستور العمل های مرگ خودرو های فرسوده مطرح شد؛ حتی طرح هایی مانند حذف 200 هزار تا خودرو عنوان شد. یک برنامه های کوچکی بعد از آن اجرا شد اما مجموع اتفاقی که تا سال 85 به وقوع پیوسته بود حذف کم تر از 50 هزار دستگاه اسقاط یا اوراق خودرو بود. تصور کنید طی 30 تا 40 سال عملیات تولید خودرو هیچ اتفاقی در رابطه با حذف آنها نیفتاده بود. با آغاز کار به دولت نهم، خود آقای احمدی نژاد و آقای محرابیان که آن زمان ریاست تبصره 13 را بر عهده داشت عزم جدی برای حذف خودرو های فرسوده شکل دادند. اولین اقدامی که صورت گرفت این بود که به سوی خودرو های با سن بالاتر رفتیم که اثرات منفی، مصرف و آلودگی شان بیشتر بود. در ابتدا در قالب مجری طرح این کار انجام شد و در ادامه ستاد تبصره 13 در چارچوب قانون توسعه حمل و نقل و مدیریت مصرف سوخت شکیل شد و ستاد « مدیریت سوخت و حمل و نقل کشور » شکل گرفت.

در واقع ستاد تبصره 13 از آن زمان تغییر نام داد؟

بله چرا که قانون تصویب شد.

زمان آقای سید مهدی هاشمی بود؟

بله. دقیقا سال 86 بود.

طراحی تشکیلات به چه شکلی بود؟

با آمدن آقای رویانیان به عنوان رییس ستاد و نماینده ویژه رییس جمهور تشکیلات طراحی شد. به جهت اهمیتی که خروج خودرو های فرسوده داشت یکی از معاونت های ستاد، معاونت نوسازی ناوگان شد که همان مجری طرح خودرو های فرسوده کشور است.

طی 5 سال گذشته چه میزان از خودرو های فرسوده اسقاط یا اوراق شده اند؟

در حال حاضر تقریبا یک میلیون و 200 هزار دستگاه خودروی فرسوده از رده خارج شدند.
خودرو هایی که از رده خارج شدند فقط شامل خودرو های تولید داخل است یا اینکه خودرو های وارداتی هم شامل می شود؟

در مجموع خودرو های داخلی و خارجی. ما به مدل خودروها بیشتر توجه کردیم و گفتیم هر خودروی فرسوده ای که در کشور تردد می کند.

ملاک تان برای تشخیص خودروی فرسوده چیست؟

این هم یکی از نکاتی بود که جالب است؛ چرا که تا پیش از این ملاک چندان تعریف نشده بود. از مصوبه 7/6/87 دولت به بعد سن فرسودگی انواع کاربری ها تعریف شد.

جزییات آن به چه صورت است ؟

در حال حاضر برای خودروی سواری شخصی می گوییم هر سواری شخصی که بالای 25 سال سن داشته باشد خودروی فرسوده است. برای تاکسی سن کم تر در نظر گرفتیم و آن ده سال است. علت آنهم اینکه تردد تاکسی بیشتر است و به دنبال آن استهلاک اش بیشتر است و طبیعتا زود تر به سن فرسودگی می رسد. برای وانت ها 15 سال سن فرسودگی در نظر گرفته شده است. از آن طرف برای خودرو های دولتی هم ما اجبار گذاشته ایم. سن فرسودگی انواع کاربری های خودرو های دولتی 15 سال است. بعد از این 15 سال هم خودروی دولتی را نمی توان مزایده گذاشت.

در رابطه خودرو های دولتی کمی سخت گیری نشده است؟ برخی خودرو های دولت در حد رفت و آمد های شهری تردد دارند و چه بسا کم تر از خودرو های شخصی استهلاک داشته باشند. در این رابطه توضیح می دهید؟

در بحث خودرو های دولتی باید به این نکته اشاره کنم که در مصوبه دولت، دستگاه های دولتی اجبار شده اند که حق واگذاری یا مزایده خودرو های فرسوده را ندارند. تا پیش از آن دستگاه های دولتی وقتی از خودرو کار می کشیدند تازه مزایده می گذاشتند و تبدیل به پلاک شخصی می کردند و دوباره آن خودرو وارد جامعه می شد که ما جلوی این قضیه را گرفتیم. در حال حاضر همه دستگاه های دولتی موظف هستند با اتمام سن خودرو و فرسوده شدن آن، خودرو را اسقاط کنند. مانند خودرو های شخصی و یا تاکسی نیست که ما گواهی اسقاط و پول بدهیم. کاملا بدون کمک بلا عوض این اتفاق رخ می دهد. طی فرآیندی خودرو هایشان را تحویل مرکز اسقاط می دهند، اسقاط که شد از محل لاشه خودرو و با توجه به بازیافت خودرو مبلغی به دستگاه های دولتی پرداخت می شود.

تا کنون از میزان خودرو های فرسوده اسقاط شده، چه تعداد آن به خودرو های دولتی اختصاص پیدا کرده است؟

با همین شیوه ما تقریبا بیش از 18 هزار خودروی فرسوده دولتی را اسقاط کردیم. عدد بسیار خوبی است و پیش تر هم چنین چیزی نبوده است. پیش تر این خودرو ها وارد سیستم حمل و نقل می شدند. باید به این نکته هم اشاره کنم که 9 هزار خودروی دولتی طی سال 90 اسقاط شد. اداره کل اموال دولتی وزارت اقتصاد که متولی اموال دولتی است در این رابطه همکاری بسیار خوبی داشت و این اتفاق افتاد.

مبنا و فرمول محاسبه قیمت خودروی اسقاط شده به چه شکلی است. در میانه توضیحات تان اشاره کردید لاشه خودرو را وزن می کنید. این قاعده کلی است یا اینکه محاسبات دیگری هم وجود دارد؟

برای خودرو های دولتی لاشه خودرو محاسبه می گردد. بر اساس مصوبه دولت در رابطه با خودروی شخصی دولت تا یک و نیم میلیون تومان برای کسی که خودروی خودش را در فرآینده تعریف شده اسقاط کند به عنوان یارانه در نظر گرفته است. این یک نکته ای دارد. فرض کنید شما بخواهید خودروی شخصی تان را بدون آنکه دولت یارانه ای پرداخت کند، اسقاط کنید و فقط آهن آن را به فروش برسانید. آهن آن را وزن می کنند و بر اساس وزن آن یک درصدی برای خودشان بر می دارند و پول ناچیزی هم به شما پرداخت می کنند. دولت به خاطر اینکه انگیزه در دارندگان خودرو های فرسوده شکل بگیرد آمد برای کسی که این مسیر اسقاط را به طور کامل طی کند، یک ارزش گواهی اسقاط در نظر گرفت و این رقم را به آنان پرداخت می کند. اگر جایگزینی باشد از طریق خودروساز از رقم خودروی جایگزین کم می کند، اگر طرح بدون جایگزین باشد پول را به حسابش واریز می کند. این کاری بود که اتفاق افتاد. ارزش گواهی اسقاط که دولت برای خودرو های مردم در نظر گرفت، برای خودرو های دولتی در نظر گرفته نشد و عنوان شد خودروهای دولتی بدون ارزش گواهی اسقاط و در مقابل ارزش لاشه اسقاط می شوند.

شرط خاصی برای صدور این ارزش گواهی اسقاط برای از رده خارج کردن خودرو های شخصی وجود دارد؟

برای کسی که مسیر اسقاط را به طور کامل طی کند این گواهی در نظر گرفته شده است. فردی که خودش برود خودرو را اوراق کند مشمول استفاده از شرایط نمی شود. شرط دولت این است که شما خودرو را به درستی اسقاط کنید به گونه ای که قطعات خودرو دوباره به چرخه حمل و نقل بر نگردد. عملا دولت دارد به نوعی صرفه جویی های حاصل از کاهش مصرف سوخت، کاهش آلودگی هوا و کمک به سلامت مردم را اینگونه مدیریت می کند.

برای شهروندان عادی این رقم معادل ارزش روز خودرو است؟

من نمی توانم دقیقا بگویم معادل آن هست اما اینقدر انگیزه برای مردم ایجاد شده که بیایند خودروی شان را در این سیستم ثبت نام کنند و پولش را بگیرند. قطعا رقم نزدیک بوده که انگیزه وجود داشته است.

اشاره کردید 18 هزار خودروی از رده خارج شده مربوط به خودرو های دولتی بوده است. از مجموع یک میلیون و 200 هزار خودروی فرسوده از رده خارج شده چه میزان آن به خودرو های شخصی ارتباط پیدا می کند؟

تقریبا از مجموع یک میلیون و 200 هزار خودروی فرسوده که از ناوگان حمل و نقل کشور کنار گذاشته شده،18 هزار خودروی دولتی را کسر کنیم، تقریبا 120 هزار خودرو هم متعلق به تاکسی ها و مسافربر های شخصی بوده که ما نوسازی کردیم. اگر حدود 140 هزار خودروی دولتی و تاکسی را از مجموع خودرو های فرسوده اسقاط شده کسر کنید ما بقی خودرو های شخصی بوده اند.

برنامه ستاد برای خودروهای اسقاطی چیست؟

خودرو های اسقاطی تحویل مراکز اسقاط مجاز می شود. آنها هم موظف هستند در حضور پلیس راهور موتور خودرو را سوراخ کنند، سقف و ستون و بدنه خودرو از بین می رود. در مجموع خودرو دیگر قابلیت بازگشت به چرخه حمل و نقل را ندارد. بعد طی فرآینده این قطعات تفکیک می شود و هر کدام تحویل بازیافت کننده اصلی می شود. به طور مثال باطری آن تحویل باطری ساز ها می شود.

از اقدام های مفید و موثری که در زمینه حذف خودرو های فرسوده صورت گرفته گفتید اما یک سری نارضایتی هایی همواره وجود دارد. علت این نارضایتی ها چیست؟

دو طرح از ابتدا اجرا کردیم. یکی طرح جایگزینی با خودروهای « نو » بود و دیگری هم طرح های بدون جایگزین بود. یعنی خودرو فرسوده را بدون آنکه جایگزین تحویل دهیم در قبال پرداخت ارزش گواهی اسقاط از رده خارج کردیم. هیچ خودروی تازه ای هم وارد بازار نشد. ما همیشه دو طرح کلی داشتیم که همانطور که اشاره شد یکی طرح جایگزینی و دیگری طرح بدون جایگزینی است. در طرح جایگزینی مقداری حجم فعالیت بالاتر است. چون باید با بانکی صحبت کنیم تامین تسهیلات کند، دوم باید خودروسازان بتوانند خودروی جایگزین را تحویل بدهند و در نهایت پروسه اسقاط هم داخل سیستم است. در انتها یک بحث گمرک هم داریم. در طرح های جایگزینی ابتدا فرد ثبت نام می کند، وام و خودروی خودش را انتخاب می کند و سپس سراغ اسقاط خودرو می رود. پس از اسقاط خودرو فرد سراغ وام می رود. طبیعی است در قسمت پرداخت وام معطلی وجود دارد. ممکن است نشود پیش پرداخت به موقع تامین شود یا اینکه نتوان ضامن مورد نظر بانک را به موقع تامین کرد. حتی این امکان وجود دارد که فرد چک برگشتی داشته باشد و مشمول تسهیلات نشود. بخشی از دلایل معطلی این است. یعنی پروسه اسقاط خودرو فرد را معطل نمی کند بلکه پروسه دریافت وام و تحویل خودرو مقداری معطلی دارد که به هر حال بعضا دچار دردسر شده اند. باید به این نکته توجه داشت که یک میلیون و 200 هزار نفر به این پروسه آمده اند و رفتند. فقط بگوییم 5 درصد این تعداد دچار مشکل شده باشند حدود 60 هزار نفر می شود.

چرا رایزنی های لازم صورت نمی گیرد تا تسهیلات زود تر پرداخت شود؟ بر اساس ادعای برخی شهروندان پروسه تعویض خودرو، پروسه ای است که با گلایه های قابل توجهی همراه است. در این رابطه توضیح می دهید؟

شما تا کنون مشاهده کرده اید فردی که روتین کارش انجام شده باشد بیاید به شما پیامک بزند و بگوید دست شما درد نکند؟ احتمالا خود ما هم به اداره ای مراجعه کنیم و کارمان به طور روتین انجام شود نمی رویم از رییس آن تشکر کنیم.

برای اینکه این پروسه تسهیل شود رایزنی های لازم با نهادی مانند بانک صورت می گیرد ؟

وام خودرو هفت میلیون تومان است. وام خودرو در طرح خودروهای فرسوده ده میلیون تومان است. یعنی وام خودرو در تمام بانک ها به طور طبیعی هفت میلیون است اما ویژه طرح خودروهای فرسوده ده میلیون تومان است. بانک مرکزی همکاری خوبی انجام داد. یا اینکه در بحث ضامن با همکاری بانک مرکزی و بانک های عامل قرار شده تا زیر ده میلیون تومان با یک ضامن مشکل شهروندان حل شود که لزوما کارمند هم نباشد. باید در نظر بگیرید که حدود 10 هزار شعبه بانک در پروژه حذف خودرو های فرسوده داریم که ممکن است چند تا رییس شعبه هم باشند که حاضر نباشند این شرایط را بپذیرند. مواردی بوده که با دفتر من تماس گرفته اند که فرد کارمند را به عنوان ضامن برده اما اینقدر حقوق شخص کارمند پایین بوده که پوشش یک قسط را هم نمی داده است که در آن شرایط هم تلاش شد راهکاری پیدا شود. بانک ها تا جای امکان همکاری کرده اند. بر هر حال 70 درصد طرح ما جایگزین بوده و به آنها وام پرداخت شده است.