۱۱ سال شبهه پس از ۱۱ سپتامبر

11 سال از حادثۀ تروریستی 11 سپتامبر 2001 گذشت. جدای از پذیرش و یا عدم پذیرش ماهیت واقعی این حملۀ تروریستی هنوز زمانی که فیلم، مستند، مقاله و یا کتابی با موضوع شک و تردیدها نسبت به حادثۀ 11 سپتامبر می خوانیم و یا می بینیم، تصاویر گنگ و مبهمی از عاملان این حادثه و نحوۀ سازماندهی این عملیات به ذهن متبادر می شود که دایرۀ ابهامات مان را گنگ و گنگ تر می کند. القاعده و شبکۀ گستردۀ سلفی های تندرو که همواره در مظان اتهام مقامات آمریکایی قرار داشته و دارند، عاملان این جنایت معرفی می شدند، اما به اعتقاد کارشناسان و ناظران بین الملل، اگر آمریکا در مورد انتشار جزئیات حادثۀ 11 سپتامبر با شفافیت بیشتری با افکار عمومی جهان برخورد می کرد، شاید امروز با حجم وسیعی از آثار تجدیدنظرطلبانه ای که از القاعده و یا گروههای سلفی رفع اتهام می کنند، روبرو نمی شد. فواد ایزدی، کارشناس مسائل آمریکا و صاحبنظر در حوزۀ ارتباطات نیز عدم شفافیت اطلاع رسانی آمریکا را ریشۀ همه شک و شبهاتی می داند که با گذشت 11 سال از حادثۀ 11 سپتامبر هنوز به قوت خود باقی است. خبرآنلاین به مناسبت یازدهمین سالگرد حادثۀ 11 سپتامبر، گفتگویی با ایزدی داشته که در پی می آید.

با گذشت 11 سال از حادثۀ تروریستی 11 سپتامبر که تئوری پردازان آن را سرآغاز پارادایم جدیدی در روابط بین الملل می دانند، تحولی در نظام بین الملل به وجود آمده است یا خیر؟ آیا پروندۀ 11 سپتامبر بسته شده است؟

قطعاً به خاطر استفاده ای که دولت آمریکا می خواست از این حادثه داشته باشد، حادثۀ 11 سپتامبر تأثیرات زیادی در معادلات بین المللی داشته است،. البته حادثه در نوع خود از گستردگی و ابعاد زیادی برخوردار بود و تعداد زیادی از آمریکایی ها در آن کشته شدند اما نمی توان این واقعیت را نادیده گرفت که حادثۀ تروریستی در دنیا بسیار زیاد رخ می دهد، انفجارهایی که در عراق رخ می دهد به اندازۀ چندین حادثۀ 11 سپتامبر از مردم عراق را کشته است که شمار آنها بسیار بالاست و همچنان نیز ادامه دارد. آمریکا می توانست با این حادثه به عنوان یک حرکت تروریستی برخورد کند و سپس عاملین آن را مجازات کند. اما تصمیمی که دولت آمریکا گرفت این نبود. تصمیم دولت آمریکا این بود که از این حادثه برای پیشبرد اهدافش در سیاست خارجی استفاده کند؛ مثلاً اگر در مجموعۀ نومحافظه کاران آمریکایی پروندۀ عراق و تحول در ساختار این کشور در آن مقطع به کرات شنیده می شد، وقوع این حادثه سبب شد تا پروندۀ عراق به طور عملی باز شود و با ورود به این کشور به مرحلۀ اجرا درآید. در افغانستان نیز وضعیت به همین ترتیب زمینه را برای حضور نظامی آمریکا فراهم آورد.
در نهایت در حوزه های مختلفی که آمریکا با آن درگیر بود، از پروندۀ 11 سپتامبر برای پیشبرد اهداف در حوزۀ سیاست خارجی و حتی داخلی استفاده شد. در بُعد داخلی به این معنا که بعد از حادثۀ 11 سپتامبر به این بهانه بسیاری از قوانینی که تا پیش از آن در آمریکا وجود نداشت، دولت آمریکا برای کنترل بیشتر و بهتر جمعیت خود، آنها را به وجود آورد.
از این رو 11 سپتامبر تأثیراتی را در سطح نظام بین الملل داشته است. هم اکنون نیز این تأثیرات از بین نرفته است. مثلاً مشاهده می کنید که جریان کشته شدن بن لادن به یکی از محورهای تبلیغاتی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا تبدیل شده است. اوباما به عنوان یکی از افتخارات خود اینگونه ادعا می کند که بن لادن را کشته و از این مسئله استفادۀ تبلیغاتی می کند. حادثۀ 11 سپتامبر در داخل و خارج آمریکا فراموش نشده و افراد بسیار زیادی به بهانۀ 11 سپتامبر کشته شدند.

گفتید 11 سپتامبر وسیله ای برای رسیدن به هدف مورد نظر آمریکا بود، آیا واقعاً آمریکایی ها به هدف خود رسیدند؟

خیر. آمریکایی ها اتفاقی که تمایل داشتند، رخ دهد یعنی استفاده از ابزار 11 سپتامبر برای پیشبرد اهداف سیاست خارجی نرسیدند و موفقیت هایی را که انتظار داشتند در عراق و افغانستان بدست آورند، به دست نیاوردند. حکومتی که در عراق است، حکومتی نیست که آمریکایی ها می خواستند در عراق حاکم شود. در افغانستان نیز با مشکل مواجه هستند. در داخل آمریکا نیز شاهد آنیم که حادثۀ 11 سپتامبر یکی از ریشه های حرکت های اخیر اجتماعی است به این معنا که محدودیت هایی که دولت آمریکا ایجاد کرد بخشی از مردم آمریکا را متقاعد کرد که این حکومت اصلاح پذیر نیست و حرکت هایی که در خیابانهای آمریکا می بینید بخشی از آنها متأثر از وضعیتی است که مشاهده می کنید.

از سال 2001 تا کنون با حجم وسیعی از آثاری روبرو هستیم که حادثۀ 11 سپتامبر را مورد شک و تردید قرار می دهند. آیا باید آنها را باور کرد؟ آیا با گذشت 11 سال از این حادثۀ تروریستی باید به واقعیات شک کرد؟

معمولاً شک کردن در این حوادث کار صحیحی نیست، به این دلیل که اتفاقی اینچنینی برای اینکه بتواند سازمان دهی شود و یا تبلیغ خلافی روی آن صورت گیرد تا اتفاقی که نیفتاده را به گردن شخص دیگری بیندازند، کار پیچیده و آسانی نیست و معمولاً اتفاق نمی افتد. من فکر نمی کنم که باید در این مسئله شک و تردید ایجاد کرد. اما مشکلی که دربارۀ 11 سپتامبر وجود دارد اینست که در روز بعد از 11 سپتامبر آقای کالین پاول که در آن زمان وزیر خارجۀ آمریکا بود، اعلام کرد که آمریکا مدارکی دارد که نشان می دهد القاعده پشت این حادثه قرار دارد و مدارک مورد نظر منتشر خواهد شد. هم اکنون 11 سال از آن تاریخ گذشته و یک برگ از مدارکی که آقای پاول ادعا می کرد، آمریکایی ها در اختیار دارند، منتشر نشده است. عملکرد دولت آمریکا در لحظۀ برخوردش با مسئله 11 سپتامبر و سوء استفاده ای که دولت آمریکا از این جریان کرد و سپس پنهان کاری که دولت در این حوزه از ابتدای ماجرا تاکنون در پیش گرفت، جایی برای اینکه بتوان 100% به دولت آمریکا در این زمینه اطمینان یافت نگذاشته است. دولت آمریکا در حقیقت اذهان را به سوی پشت پردۀ واقعیات می برد و اتفاقاقی که مخصوصاً در روزهای بعد از 11 سپتامبر، سوالات جدی را مطرح می کند.
مثلاً فیلمی وجود دارد که در آن تصویر خبرنگار بی بی سی را نشان می دهد که در مورد فروپاشی ساختمان کناری برج های دوقلو صحبت می کند و می گوید که برج ها فروپاشیده است و پشت تصویر ساختمان مورد نظر وجود دارد و بعدها معلوم شود که این شبکه، خبر 11 سپتامبر را زودتر اعلام کرده و در واقع پیش از وقوع حادثه آن را اعلام کرده است. در نهایت این سوال ایجاد شد که بی بی سی چگونه اتفاقی که هنوز رخ نداده است را اعلام کرد.
و یا اینکه زمانی اعلام شد که کارت های شناسایی تروریست ها را در بقایای ساختمان پیدا کرده اند، اولین نکته ای که در ذهن افراد ایجاد می شود، اینست که اگر بنزین آتش گرفته در هواپیما آنقدر داغ بوده که فولاد ساختمان را ذوب کرده و باعث فروپاشی ساختمان شده است، حرارت مورد نظر چگونه نتوانسته کاغذ را بسوزاند؟ ادعاهایی که حول و حوش این اتفاق صورت گرفت، عجیب بود و افرادی هم که دربارۀ داستان 11 سپتامبر شک می کنند اتفاقاً به همین مباحث اشاره می کنند که البته به نتایجی هم دست پیدا کرده اند. نگاهی به نظرسنجی ها نشان می دهد، درصد قابل توجهی از مردم آمریکا معتقدند داستان دولتی 11 سپتامبر واقعی نیست. دولت آمریکا می توانست چه کار کند؟ دولت آمریکا می توانست برای رفع این شبهات مدارک موجود را در این باره ارائه دهد، اما این کار را نکرد و باز هم این مسئله جای سوال دارد. به طور معمول نمی توان در این مسائل با این ابعاد شک ایجاد کرد چرا که می خواهیم این تصور را داشته باشیم که دولتها دروغ نمی گویند، ولی دولت وقت آمریکا متأسفانه شواهد متقنی را ارائه نداده و حتی شواهدی هست که این سوال در ذهن مردم شبهاتی را ایجاد کرده است. لذا 11 سپتامبر همچنان مسئلۀ قابل بررسی و بحث است و افرادی که در این زمینه تخصص دارند باید با یکدیگر بحث کرده و به نتیجه ای برسند.

سایۀ تروریسم همچنان بر آمریکا وجود دارد؟ آیندۀ نظام بین الملل را با تشدید عملیات تروریستی چگونه ارزیابی می کنید؟

مشکل موجود در نظام بین الملل اینست که بانی اصلی تروریسم در دنیا دولتهاست و نه اشخاص. مشکلی که در حوزۀ تروریسم دولتی وجود دارد، خیلی بزرگتر از مشکل عناصر غیردولتی و یا افراد حقیقتی است که در این حوزه ها کار می کنند و از این جهت اگر بخواهیم آینده ای را پیش بینی کنیم، با وضعیتی که دنیا در آن به سر می برد و خصوصیاتی که تعدادی از دولتهای دنیا دارند، آیندۀ خیلی مثبتی را نمی توان پیش بینی کرد، مگر اینکه پیچ تاریخی را که رهبر انقلاب نیز بدان اشاره می کند، اتفاق بیفتد و دنیا یک تحول واقعی را به خود ببیند و دولتهایی که بانی اصلی تروریسم هستند، ثابت شوند و در نهایت شاهد دنیای بهتری باشیم.
اما در شرایط فعلی با توجه به اینکه دولتهای متعددی در سطح نظام بین الملل هستند که با صرف هزینه های زیاد دست به عملیات های تروریستی می زنند، نمی توان آیندۀ خوبی را برای جهان ترسیم کرد.