خداحافظی رکود از بازار خودرو؟

از آنجا که رکود بازار موجب کاهش تولید در شرکت‌های خودروساز شده و بسیاری از کارشناسان مهمترین عامل اثرگذار در این خصوص را افت تقاضا در بازار می‌دانند، عوامل موثر بر تقاضا در بازار آینده خودرو توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. این موضوع در حالی اهمیت دارد که صنعت خودروی کشور در شرایط پساتحریم با اشتیاق برخی از خودروسازان خارجی برای حضور در ایران روبه‌رو است. بنابراین در شرایطی خودروسازی ایران قصد دارد مسیر توسعه خود را دنبال کند که یکی از موضوعات مورد توجه‌اش بحث وضعیت تقاضای موثر بر بازار خودرو طی دو سال آینده است.

در این میان هرچند مقولاتی همچون فضای کسب‌‌وکار و سیاست‌های کلان اقتصادی اثر گریزناپذیری در تقاضای بازار خودرو دارد اما کارشناسان معتقدند که 4عامل مهم ترکیب جمعیتی، ضرورت جایگزینی خودروهای قدیمی، افزایش نرخ مالکیت خودرو و عرضه خودرو با قیمت مناسب اثر جدی در تقاضای موجود طی سال‌های آتی در بازار دارد. این کارشناسان همچنین تاکید دارند که ايجاد تقاضاي موثر براي خريد خودرو طي سال‌هاي آتي به پايداري شرايط اقتصادي کشور یا به عبارتي خروج از دوران ركود و نيز فعال شدن شرایط فروش به منظور افزايش توان خريد مشتريان خودرو بستگي دارد.

به اعتقاد کارشناسان، تركیب سنی متفاوت، تقاضاهای مختلفی را در اقتصاد کشور به‌وجود می‌آورد. بر این اساس از آنجا که 70 درصد جمعیت کشور ایران جوان و زیر 30 سال محسوب می‌شوند بنابراین این موضوع می‌تواند طی دو سال آینده منجر به افزایش تقاضای موثر در بازار خودرو شود. در این زمینه می‌توان به افزایش تقاضا در دوران پیش از تشدید تحریم‌ها یعنی سال‌های 84 تا 90 اشاره کرد. آنگونه که به نظر می‌رسد عمده تقاضای ایجاد شده در آن سال‌ها ناشی از تقاضای جمعیت جوان کشور بود که توانست رقم تولید خودرو در سال 1390 را به یک میلیون و 650 هزار دستگاه برساند.

همچنین کارشناسان معتقدند، هر چند افزایش مشکلات اقتصادی کشور و کاهش قدرت خرید مردم بر این تقاضا اثر مستقیم دارد اما یکی از گزینه‌هایی که در دو سال آینده می‌توان نسبت به اثر آن در تقاضای موثر در بازار خودرو اطمینان داشت، تقاضای نهفته در جمعیت جوان کشور است. بهاره عریانی پژوهشگر صنعت خودرو در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» می‌گوید: یکی از عواملی که می‌تواند در آینده نقش بسیاری در تقاضای موثر بازار خودرو داشته باشد ترکیب جمعیتی است. از آنجا که ایران جمعیتی جوان دارد و این بخش متقاضی اصلی خودرو در کشور به حساب می‌آیند بنابراین در صورت تغییر شرایط بازار خودرو شاهد افزایش تقاضای موثر خواهیم بود.

عامل دوم اما نرخ مالکیت خودرو در ایران است. براساس آمارها نرخ مالكيت خودرو در ایران نه تنها به نسبت کشورهای اروپایی بسیار پایین است بلکه در مقایسه با کشورهای حاشیه خلیج‌فارس نیز در رده‌های پایین‌تری قرار دارد. از آنجا که به ازای هر 5 نفر یک خودرو در ایران وجود دارد بنابراین افزایش نرخ مالکیت می‌تواند منجر به افزایش تقاضای موثر طی دو سال آتی شود. در این میان اما عامل سوم که می‌تواند موجب اثرگذاری بر تقاضای موثر در بازار خودرو طی سال‌های آتی شود بحث ضرورت جایگزینی خودروهای قدیمی است. در حال حاضر در ایران 6/ 1 میلیون دستگاه خودرو با بیش از 20 سال سن وجود دارد که در صورت خروج تدریجی این تعداد خودرو، تقاضا برای خرید خودروهای نو افزایش خواهد یافت. از سوی دیگر بسیاری از مشتریان حاضر به خرید خودروهایی با پلت‌فرم قدیمی و بدون امکانات نیستند. این دسته از مشتریان منتظرند در شرایط کنونی که تحریم‌ها رفع شده و قرار است تولید خودروهای به روز آغاز شود، بتوانند خودرویی باکیفیت را خریداری کنند. بنابراین در صورتی که شرکت‌های خودروساز تمهیدات مناسبی برای تنوع محصولات خود در نظر نگیرند، بازار خودرو کشور با عدم فروش ناشی از نبود تقاضا مواجه خواهد شد.

یکی از کارشناسان صنعت خودرو در این باره می‌گوید: مشتری که نزدیک به 20 سال است خودروهای قدیمی خودروسازی داخلی را مصرف می‌کند، مسلم است که نیازمند خودروی جدید با امکانات به روز و تکنولوژی بالا است. حسن کریمی سنجری، کارشناس خودرو نیز در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» می‌گوید: به‌نظر مي‌رسد به نتيجه رسيدن مذاكرات شركت هاي خودروساز با طرف‌هاي خارجي و حضور مدل‌هاي جديد خودرو از برندهاي معتبر دنيا در خط توليد اين شركت‌ها مي‌تواند در تحريك تقاضاي خودرو موثر باشد. وی اما این موضوع را منوط به یک شرط می‌داند اینكه قيمت اين محصولات در مقايسه با ميزان مطلوبیت و سطح كيفيتي كه به مشتري ارائه می‌شود از توجيه اقتصادي برخوردار باشد؛ به عبارتی قيمت با محصولات مشابه موجود در بازار قابل رقابت بوده و نيز با توان پرداختي خريداران همخواني داشته باشد.

وی تاکید دارد قطعا با تخصيص اعتبار مي‌توان به روند خروج خودروهاي فرسوده و ايجاد تقاضاي جديد اميدوار بود. همچنين فعال کردن لايه‌هاي زيرين هرم تقاضا كه منجر به افزايش سطح مالكيت خودرو در ايران مي‌شود نيز با توسل به همين دو عامل اساسي امكانپذير خواهد بود. به رغم آنکه کارشناسان معتقدند عوامل متعددی در افزایش تقاضای موثر تاثیر دارد اما در این میان برخی به عامل مهم دیگری چون قیمت و قدرت خرید مشتریان اشاره می‌کنند.

آنگونه که به نظر می‌رسد، بحث قیمت مناسب با توان مالی مشتریان طی سال‌های اخیر یکی از مهمترین عوامل افت و خیز تقاضا در بازار خودرو کشور شناخته شده است؛ بنابراین تقاضا درصورتی می‌تواند طی دو سال آینده جهش جدی داشته باشد که خودروسازان بتوانندخودروهایی متناسب با توان مالی مشتریان به بازار عرضه کنند؛ در غیر این صورت تلاش‌های آنها بی‌فایده خواهد بود. در این خصوص کارشناسان به حجم 25 تا 30 میلیارد دلاری تقاضای فعال و غیرفعال در کشور اشاره می‌کنند و اینکه طی سال‌های اخیر به دلیل تنگناهای مالی مشتریان، تنها بخش كوچكي از اين تقاضا فعال شده است و همین موضوع عامل مهمی در بروز مشکلات صنعت خودرو بوده است.

حسن کریمی سنجری با اشاره به اینکه مردم هنوز به پايداري شرايط در پسابرجام اميدوار نيستند، می‌گوید: بسیاری از مشتریان نمی‌دانند، نمودار قيمت خودرو به كدام سمت حركت خواهد كرد به همين دليل تقاضاهاي غيرضروری خود را به تاخير مي اندازند. وی با بیان اینکه خريدهاي با علت سرمايه‌گذاري در بازار خودرو به دليل جذابيت ساير بازارهاي موازي از جمله سپرده‌گذاري در موسسات اعتباري و نيز حذف فاصله قيمتي بين قيمت كارخانه و بازار خودروها نيز تقريبا در شرايط فعلي ديگر توجيه ندارد، عنوان می‌کند: يكي از مهم‌ترين‌ دلايل فعال نشدن تقاضاي موثر، افت در قدرت پرداخت خريداران خودرو است كه به‌رغم روند نزولي تورم و بهبود نسبي شرايط اقتصادي، به‌عنوان مهمترين دليل افت تقاضاي خريد خودرو محسوب مي‌شود.