فردوسی پور متهم به سرقت ادبی شد

سایمون کوپردر مقاله جدید خود برای فاینانشیال تایمز نوشته است:« وقتی اولین کتابم در 1994 چاپ شد، یک روز را در لندن به مصاحبه کردن گذراندم. جوان بودم و بنابراین ناشرم، یک خانم متخصص روابط عمومی را دنبالم فرستاده بود تا هوای من را داشته باشد. خانواده او در ادبیات اسم و رسمی داشتند. توی تاکسی به او گفتم، می ترسم منتقدان از کتاب من بد بگویند. جواب داد:« نگران نباش. اینطوری نمی شود.» پرسیدم:« از کجا می دانی؟» می دانستم که کتاب را نخوانده ( و حالا می دانم که این مشاورها، هیچ وقت کتاب را نمی خوانند.) این طوری توضیح داد: کتاب من، یعنی فوتبال علیه دشمن، جنجالی نبود. هنوز برای خودم دشمن تراشی نکرده بودم و بنابراین منتقدان هم با کتاب من با ملایمت برخورد می کردند.

نگاهی که او به این قضیه داشت، به درد بخور بود و احتمالا این نوع برخورد از 1932 که پدربزرگ او رمان معروفش را چاپ کرده بود، تا امروز فرقی نکرده بود. احتمالا از 1832 هم همین طوری بوده... همان چند سال اول بعد از انتشار «فوتبال علیه دشمن»، به چند زبان دیگر ترجمه شد. دلیلش عالی بودن کتاب من نبود. شاید چون درباره فوتبال بود، این اتفاق افتاد؛ اما مهم ترین دلیلی که می شود آورد، این است به زبان انگلیسی نوشته شده بود. خیلی از ناشران خارجی از انگلیسی سر در می آورند ، بنابراین سه چهارم ترجمه هایی که در طول سال انجام می شود، از انگلیسی است.

دست به یک تجربه عمدی زدم و دو تا کتاب به هلندی نوشتم. محو شدند. نوشتن کتاب به هر زبانی جز انگلیسی ، تقریبا همیشه، مثل انداختن سنگ توی استخر و تماشای غرق شدنش است. به تدریج بازارهای جدیدی پیدا شدند و کتاب من هم به زبان های جدیدی ترجمه شد. همین مساله باعث شد بفهمم کشورهای مختلف با این قضیه چطور برخورد می کنند. چند سال پیش از یک دوست چینی پرسیدم کتاب من در چین می فروشد یا نه؟ سر تکان داد و گفت هر چینی که دوست داشته باشد آنها را بخواند، می تواند یک نسخه ترجمه بدون اجازه آن را پیدا کند. اما حالا یک چیزی تغییر کرده: پارسال یک ناشر چینی (در تایوان) یکی از کتاب های من را ترجمه کرد.

ترجمه عربی «فوتبال علیه دشمن» را مدیون بنیاد «ابوظبی» هستم. اماراتی ها سالانه پول ترجمه 100 کتاب را به عربی می دهند، چون هیچکس دیگری این کار را نمی کند. برای حضور در نمایشگاه کتاب ابوظبی دعوت شدم. درست قبل از اینکه بالای سن بروم، یکی از این خانم های مشاور آمد و از من پرسید:«توی کتابت که درباره سیاست چیزی نیست، مگر نه؟ آنها از سیاسی کاری خوش شان نمی اید.» گفتم:«ااااا، کتاب راجع به فوتبال و سیاست است.»

بعد سخنرانی کردم. نمایشگاه کتاب ابوظبی به نظر مهم ترین اتفاق در تقویم ادبی عرب ها است، ولی 11 نفر از 12 نفری که آنجا بودند، به اجبار آنجا نشسته بودند. سرشان از روی کسالت به جلو خم شده بود. تا جایی که می توانستم خلاصه حرف زدم. وقتی حرفم تمام شد، هیچکس چیزی نگفت جز یک خانم سیاهپوست محجبه که سوال های عمیق هوشمندانه ای می پرسید، تا این که یک نفر خفه اش کرد. بعد به غرفه ناشرم برگشتیم و نسخه های کتاب را به آنهایی که از جلوی غرفه رد می شدند، می دادیم. در ابوظبی هیچکس کتاب نمی خرد.

خیلی تصادفی فهمیدم که «فوتبال علیه دشمن» به پارسی ترجمه شده. یک روز صبح داشتم توی گوگل اسم خودم را سرچ می کردم، که یه توصیف نصفه و نیمه از کتاب را توی سایت نمایشگاه بین المللی کتاب تهران دیدم. آخرین کلماتش این بود:« کتاب فوتبال علیه دشمن توسط نشر چشمه در 430 صفحه و با قیمت 80 هزار ریال عرضه می شود.»

نشر چشمه چیزی به من نگفته بود. بدجوری عصبانی شدم. حتی ناشر روس هم –اگرچه چند سال بعد- برای ترجمه کتاب پول داده بود. با ناشر انگلیسی ام تماس گرفتم که گفت:« کاری از دستت بر نمی آید» و سعی کرد به این ایده من که بروم تهران و حقم را بگیرم، نخندد. آنها کتاب آدم را بدون اینکه مجازات شوند، می دزدند...

با این حال شاید سهم من از ان 80 هزار ریال چیز زیادی نشود .بزرگ ترین بازار کتاب دنیا هم چنان در آمریکا است و شانسی که نویسنده های کتابهای فوتبالی آورده اند، این است که آمریکایی ها دارند سراغ فوتبال می روند. با این حال حتی قرارداد هایی که با آمریکایی ها بسته ام، من را پولدار نکرده است. این طوری است که اگر شما کتاب من را 15 دلار بخرید، یک دلار گیر من می آید. یعنی برای جبران زحمتم باید خیلی کتاب بفروشم.