برتری ژنتیکی،‌ راز پایین ماندن وزن در افراد لاغراندام است

در یکی از بزرگ‌ترین مطالعات در نوع خود تا به امروز، پژوهشگران کمبریج نگاهی به این موضوع انداختند که چرا بعضی از افراد می‌توانند لاغر بمانند؛ در صورتی که سایر افراد به‌راحتی وزن اضافه می‌کنند. آن‌ها دریافتند که تاس ژنتیک به نفع افراد لاغر و علیه افرادی که در طیف افراد چاق قرار می‌گیرند، بارگذاری شده است.

بیش از ۶ نفر از هر ۱۰ نفر در انگلستان اضافه‌وزن دارند و از هر ۴ بزرگسال یک نفر چاق است. تقریباً ۱ نفر از هر ۴ کودک با سن ۵ سال دارای اضافه‌وزن و چاقی است. اضافه‌وزن ریسک ابتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت نوع ۲ و بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد.

درحالی‌که تغییرات ایجادشده در محیط اطراف ما مانند دسترسی آسان به مواد غذایی با کالری بالا و سبک زندگی کم‌تحرک، نقش اساسی در افزایش نرخ چاقی در سال‌های اخیر داشته‌ است، تنوع وزنی قابل‌توجهی در یک جمعیت واقع در یک محیط یکسان وجود دارد. به نظر می‌رسد برخی از افراد می‌توانند هر آنچه که دوست دارند بخورند و همچنان لاغر بمانند. این موضوع باعث شده است که مردم، افراد دارای اضافه‌وزن را تنبل یا بدون اراده خطاب کنند.

دانشمندان معتقدند که وزن ما تا حد زیادی تحت تأثیر ژن‎‌های ما است

با حمایت وِلکام (Wellcome) و شورای پژوهشی اروپا، یک تیم با رهبری پروفسور صدف فاروقی در مؤسسه علوم متابولیک وِلکام- ام‌آرسی (Wellcome-MRC) واقع در دانشگاه کمبریج، پژوهشی را در مورد موضوعات لاغری (The Study Into Lean and Thin Subjects ) یا STILTS به‌منظور بررسی چرایی و چگونگی این موضوع که لاغر ماندن برای بعضی از افراد آسان‌تر است، شروع کردند. مطالعه روی دوقلوها نشان داده که تنوع در وزن تا حد زیادی تحت تأثیر ژن‌های ما است. مطالعات تاریخی عمدتاً روی افراد با اضافه‌وزن تمرکز کرده‌اند. صدها ژن یافت شده است که شانس یک فرد را برای ابتلا به اضافه‌وزن و چاقی افزایش می‌دهد و در برخی از افراد ژن‌های معیوب می‌توانند باعث چاقی شدید از سنین پایین شوند.

تیم پروفسور صدف فاروقی توانستند ۲ هزار نفر را جذب کنند که لاغر (شاخص توده بدن یا BMI کمتر از kg/m2 ۱۸)؛ اما سالم و بدون هیچ شرایط پزشکی و اختلالات اشتهایی بودند. آن‌ها با شیوه­‌های عمومی در سراسر انگلستان کار کردند و نمونه های بزاق را برای تجزیه و تحلیل DNA آماده می­‌کردند و از شرکت­‌کنندگان می­‌خواستند تا به پرسش‌­های مربوط‌به سلامت عمومی و شیوه‌ی زندگی خود پاسخ دهند. گمان می‌رود که آن‌ها تنها گروه از نوع خود در دنیا باشند و پژوهشگران می‌گویند که مؤسسه ملی تحقیقات سلامت - زیرساخت‌های تحقیقاتی مرکز خدمات سلامت ملی - به‌شدت از پژوهش‌های آن‌ها حمایت کرد.

در پژوهشی که به‌تازگی در مجله پلاس ژنتیک منتشر شد، تیم پروفسور فاروقی با همکاری تیم دکتر اینس بروسو در مؤسسه‌ی وِلکام سَنگِر به مقایسه‌ی DNA مجموعاً ۱۴ هزار نفر پرداختند که دراین‌میان ۱۹۸۵ نفر به‌شدت چاق و ۱۰٬۴۳۳ نفر با کنترل وزن طبیعی و  ۱۶۲۲ داوطلب لاغر از گروه STILTS بودند.

DNA ما از دنباله‌ای از مولکول‌ها که به‌عنوان جفت پایه شناخته می‌شوند تشکیل شده است که با حروف A، C، G و T نمایش داده می‌شوند. رشته‌هایی از این جفت‌های پایه مناطق ژنتیکی را تشکیل می‌دهند (که شامل ژن‌های ما و آن‌ها را تشکیل می‌دهند). ژن‌های ما کد لازم برای عملکرد بدن را فراهم می‌کنند و هرگونه تغییری در هجی آن‌ها به‌عنوان مثال یک C به‌جای A، می‌تواند باعث تغییرات نامحسوس و گاهی تغییرات شدیدی در ویژگی‌هایی مانند رنگ مو و رنگ چشم و حتی وزن یک فرد شود.

این تیم چندین نسخه‌ی ژنتیکی مشترک را که در چاقی نقش دارند، شناسایی کردند. همچنین، آن‌ها ناحیه‌های ژنتیکی جدیدی را که برخی از آن‌ها در چاقی شدید و برخی در لاغری سالم نقش دارند کشف کردند.

برای فهم این موضوع که این ژن‌ها چه تأثیری روی وزن هر فرد دارند، پژوهشگران سهم انواع مختلف ژنتیک را به‌منظور محاسبه‌ی امتیاز ریسک ژنتیکی اضافه کردند.

دکتر بروسو در این‌باره توضیح داد:

    همان‌طور که پیش‌بینی شده بود، ما دریافتیم که افراد چاق امتیاز ریسک ژنتیکی بالاتری نسبت به افراد با وزن نرمال دارند، که در افزایش ریسک چاقی و اضافه‌وزن سهم دارد. درواقع تاس ژنتیک علیه آن‌ها چرخیده است.

همچنین این تیم یک موضوع مهم دیگر را نیز نشان داد. آن‌ها نشان دادند که افراد لاغر که امتیاز ریسک ژنتیکی پایین‌تری دارند، تنوع ژنتیکی کمتری دارند که ما می‌دانیم شانس ابتلا به چاقی و اضافه وزن را افزایش می‌دهد.

پروفسور فاروقی نیز گفت:

    این پژوهش برای اولین‌بار نشان داد که افراد لاغر سالم به‌طور کلی لاغر هستند زیرا آن‌­ها بار کمتری از ژن‌هایی دارند که شانس ابتلا به چاقی و اضافه‌وزن را افزایش می‌دهند و این موضوع به این دلیل نیست که آن‌ها از نقطه نظر روحیه برترند؛ همان‌طور که برخی از افراد دوست دارند این‌طور فکر کنند.

او همچنین اضافه کرد:

    قضاوت افراد براساس وزن آن‌ها بسیار آسان است، ولی علم نشان می‌دهد که همه چیز بسیار پیچیده‌تر است. ما خیلی کم‌تر از آنچه که فکر می‌کنیم بر وزن خود کنترل داریم.

حدود ۷۴ درصد از افراد شرکت‌کننده در گروه STILTS تاریخچه‌ی خانوادگی لاغر و سالم بودن داشتند و تیم پژوهشی برخی از تغییرات ژنتیکی را که در افراد لاغر بسیار رایج‌تر است، تشخیص داد. پژوهشگران این تیم معتقدند این دسته از تغییرات ممکن است به آن‌ها اجازه داده باشد تا ژن‌های جدید و مکانیزم‌های زیستی را به دقت مشخص کنند تا به آن‌ها در لاغر ماندن کمک کند.

پروفسور فاروقی در این‌باره گفت:

    ما هم‌اکنون می‌دانیم که افراد می‌توانند به دلایل مختلفی لاغر بمانند. برخی از افراد به غذا علاقه ندارند؛ درحالی‌که برخی دیگر از افراد می‌توانند هر آنچه که دوست دارند بخورند ولی هیچ وقت اضافه‌وزن پیدا نکنند. اگر ما بتوانیم ژن‌هایی که از افزایش وزن جلوگیری می‌کنند را بیابیم، ممکن است بتوانیم این دسته از ژن‌ها را به منظور پیدا کردن استراتژی‌های جدید کاهش وزن هدف قرار دهیم و به افرادی که این مزیت را ندارند کمک کنیم.